Մեր զրույցը «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ ԱՇՈՏ ՄԱՆՈՒՉԱՐՅԱՆԻ հետ
-Ցանկացած քաղաքական ուժ ասպարեզ է մտնում, եթե ունի հասարակական պահանջ, և հստակ գաղափարախոսություն: Իսկ եթե չկա թե’ մեկը, թե’ մյուսը, կնշանակի գործ ունենք պատեհապաշտների խմբի հետ: Այս առումով ինչպե՞ս կբնութագրեք մեր ներհայաստանյան քաղաքական իրավիճակը, ուր կարծես նոր կուսակցությունների իհայտ գալու շքերթ է սկսվել:
-Դուք ձեր հարցում հավաքեցիք ու հնչեցրիք այն <լեգենդի> մասին, որ մենք լսել էինք 25 տարիների ընթացքում. իսկ մենք լսել ենք, թե ինչպիսի աշխարհ ենք գնում, ինչ հրաշալի կանոններ կան այնտեղ` հասարակական պահանջ, գաղափարներ: Բայց պարզվեց, որ դրանք ընդամենը լեգենդներ են, նույնիսկ հեքիաթներ:
Իրականում աշխարհը մի կոշտ սկզբունքի վրա է կառուցված, այսօր մի բան է գործում աշխարհում, մարդուն ասվում է` դու աշխարհ ես գալիս հարստություն կուտակելու համար որպեսզի հաճույքներ ստանաս: Եվ վերջ: Այս սկզբունքով մարդն ամբողջությամբ ռոբոտիզացվել է և իր մարդկային որակները` ստեղծագործական, կամային ծառայեցնում է հարստություն կուտակելու, հաճույքներ ստանալու համար: Մարդը, անգամ չեմ ուզում ասել, որ վերածվել է անասունի, որովհետև անասունը կվիրավորվի այդ էակին իր հետ համեմատելու համար, որովհետև կենդանական աշխարհում ոչ մի կենդանի այնքան վտանգավոր ու գիշատիչ չէ, որքան մարդն է դարձել: Ոչ մի կենդանի այնքան չի ուտում, որքան մարդը, ոչ մի կենդանի իր ուղեղը չի զբաղեցնում սեռական հարաբերություններով, որքան մարդը: Այսինքն, մարդուն դարձրել են շիզոֆրենիկ, դարձրել են գերկենդանի, որ այդ ամենը անվերջ սպառի: Իսկ մարդու համար խելացի լինելը թույլատրված չէ: Նրա ուղեղն անդադար պետք է լվացվի նման բաներով: Կհարցնեք` իսկ ինչի՞ համար է հարկավոր մարդուն նման վիճակի հասցնել: Կան շրջանակներ, որոնք շատ մեծ հարստություն են կուտակել, ունեն հսկայական իշխանություն և չեն ուզում, որ այդ սկզբունքը փոփոխվի, չեն ուզում, որ մարդկությունը պահպանի իր իրական որակը, այլ ուզում են, որ բոլորը լինեն իրենց նման կենդանիներ` փողի ու հաճույքի գեր: Այդ պատճառով ստեղծել են հարստություն կուտակելու պարզունակ համակարգ, ուր բոլոր մարդիկ դրա մասին են մտածում, ամենաչքավորն էլ է ձգտում լինել հարուստ:
Այս կարևոր ընդհանրականից հետո ավելի կոնկրետ դառնամ ձեր հարցին: Առաջ այդպես էր, այո, կուսակցությունները ստեղծվում էին ինչ-որ շահեր, նպատակներ, գաղափարներ իրականացնելու համար: Իսկ այսօր գաղափարականությունը մոլորակում հայտարարված է որպես էքստրեմիզմ` ծայրահեղականություն, որպես տեռորիզմ: Ինչպիսի գաղափար ուզում եք կրել, միևնույն է` դուք տեռորիստ եք, բացի նրանից ինչի մասին ասացի` հարստություն կուտակել և հաճույքներ ստանալ: Թվում է` ո~նց, Եվրոպայում կան տարբեր գաղափարական կուսակցություններ` կան լիբերալներ, սոցիալ-դեմոկրատներ, սոցիալիստներ, հանրապետականներ: Այո, երեք, չորս գաղափարախոսություններ կան. մի~ քանի <գրամ> սոցիալ-դեմոկրատ, մի~ քիչ սոցիալիստ, մի քիչ էլ, եթե պետք է խոսել ավանդապաշտության դիրքերից, կոնսերվանտներ կան: Բայց այս բոլորը միասին մեկ ընդհանուր սկզբունքի կրողներ են, բոլորն էլ համարում են, որ մարդը աշխարհ է գալիս հաստություն կուտակելու, հաճույք ստանալու համար: Իսկ այս քաղաքական ուժերի միջև տարբերությունը` կուտակելու և հաճույք ստանալու տեխնոլոգիաների մեջ է: Եվրոպայում, եթե հանկարծ մի կուսակցություն խոսի ազգային ինքնությունից, ազգային մշակույթից` համարվում է ֆաշիստական:
Եվ ուրեմն, ինչո՞ւ է գնդակահարվում գաղափարախոսությունը. պատասխանը շատ պարզ է, որպեսզի մարդը մշտապես մնա այդ երկու` կուտակելու և հաճույքի բևեռների արանքում: Հայաստանում ևս նույն իրավիճակն է, չկան գաղափարական կուսակցություններ: Մեզանում կա? կոմունիստական կուսակցություն, որը կոմունիստական գաղափարախոսություն է իրականացնում` գործնականորեն: Երկու պաստառ կարող են կպցնեն ճակատին ու ասել` մենք կոմունիստ ենք: Բայց սրանով չդարձան կոմունիստ:
Նժդեհական կուսակցությունում որևէ մեկին գիտե՞ք, որ Նժդեհի գաղափարախոսության հետ որևէ աղերս ունենա: Նժդեհն ասել է` մարդկության հայրենիքը կորցված է ու նա պետք է այն ձեռք բերի, դա մարդկայնությունն է: Դուք ճանաչո՞ւմ եք որևէ Հանրապետականի, ով մարդկայնության տարածքում է իր համար հայրենիք փնտրում: Նրանք հայրենիք են փնտրում մարդկանության ոչնչացման մեջ, որովհետև նրանք հավատարիմ զավակներն են այսօրվա աշխարհակարգի, այն է` հարստություն կուտակիր, հաճույք ստացիր: Մնացած ամեն ինչ պետք է ոչնչանա, հատկապես գաղափարները:
Հայաստանում կա՞ ազգային կուսակցություն: Դաշնակցության մասին ես իմ պատկերացումը կազմել եմ այսպիսի պատմությունների հիման վրա, երբ մարդիկ թուրք դահիճներին սպանում էին, հետո կանգնում սպանվածի կողքին, որպեսզի թուրքերը դրա համար իրենց կախաղան բարձրացնեին և մոտակա գյուղում պատժիչ գործողություն չանցկացնեին: Սա’ է ինձ համար դաշնակցությունը: Այս պատմության դաշնակցականների հետ որևէ աղերս ունեն այսօրվա ՀՅԴ ղեկավարները: Բոլորն այսօր հարստություն կուտակող համակարգեր են և ոչ մի գաղափար չկա: Իսկ սա տանում է դեպի կործանում:
Ինչպես ամենուր, նաև մեզանում աշխատում է նույնը`հարստություն կուտակի’ր ու հաճույք ստացի’ր:
–Այդ մասին է վկայում նաև այն, որ մեզանում կուսակցություններ ստեղծվում են փողի կամ որևէ օլիգարխի շուրջ: Ով ունի շատ փող մտածում է կուսակցություն բացելու մասին, դուքանի պես բան է դարձել, ուր գործի են ընդունվում խնամի-սանիկ- բարեկամները: Բայց եթե սրանք միայն իրենց ազգակիցների հարցերը լուծելով բավարարվեին` դեռ ոչինչ, վտանգն այն է, որ նրանք հավակնում են դառնալ Հայաստանի քաղաքականությունը որոշողներ։ Այս մասի՞ն ինչ կասեք:
-Իսկ Հայաստանում կա՞ մի կուսակցություն, որը զբաղված է քաղաքականությամբ: Ես չգիտեմ: Դրանք կուսակցություն չեն, խմբեր են: Ասացիք` փող ունեցողներն են <բացում> կուսակցություն, բայց կան խմբեր էլ, որ փող չունեն ու դարձյալ բացում են կուսակցություն: Ոնց որ մուրացկանն է ուզում նախագահ դառնալ, որ փող սարքի իր համար, այդ <քաղաքական մուրացկանների> խումբն էլ բացում է կուսակցություն, որ ինչ-որ տեղ վաճառվի, ինչ-որ մեկի հետ գործարքի մեջ մտնի ու նորից փող վաստակի: Այսինքն` նույն համակարգն է` տվյալ խմբակը լուծում է հարստություն կուտակելու և հաճույք ստանալու խնդիր: Իսկ երբ դուք ասում եք`գալիս են, որ դառնան քաղաքականություն որոշողներ, ապա <անհանգստանալ> պետք չէ, որովհետև չկա քաղաքականություն, կան արտաքին ազդակներ, որոնցով առաջնորդվում են Հայաստանի կուսակցությունները: Ասել է, թե թելադրում են դրսի քեռիները` մոլորակի հարստության համակարգի վերակացուները: Նրանք ինչ ասում են` սրանք կատարում են, որովհետև վերակացուների ձեռքից են սրանք ստանալու իրենց իշխանությունը: Իսկ ժողովուրդն այդ ամենի հետ կապ չունի: Եթե որևէ մեկը կորցրեց իշխանություն, պատճառն այն է, որ դրսի վերակացուները կարծիքը փոխել են:
-Կուսակցության նպատակը պետք է լինի երկրին ո ժողովրդին ծառայելը. շատ ռոմանտիկ բան ասացի՞:
-Անկասկած. այստեղ կա տարածք, ուր կան տեղական կառավարիչներ, որոնք երկու տեսակի են լինում: Առաջինում, այսպես կոչված, քաղաքակիրթներն են, որոնք անձնական գողությամբ չեն զբաղվում: Նրանք գործում են այն երկրներում, որոնք համարվում են համաշխարհային կառավարման անմիջական գործիքներ, խոսքս ԱՄՆ-ի Գերմանիայի նման երկրների մասին է: Իսկ երկրորդ կարգում, այսինքն <սեքընդ հենդ>-ում, մենք ենք, ուր ոչ միայն կառավարչները թալանում են մեր ժողովրդի ունեցվածը, այլև մենք կորցնում ենք մարդկային ռեսուրսներ, ի տարբերություն մյուս երկրների, որոնք ձեռք են բերում այն: Տեսնում եք, թե մենք ինչպիսի տաղանդավոր մարդկանց ենք գործուղում այդ երկրներ, իսկ մենք մնում որպես մեռնող համակարգ:
-Ներակայացրիք տխուր ու մտահոգիչ պատկեր, ելք չկա՞:
-Մենք այժմ միասին խոսում ենք հայկական լեռնաշխարհում, ինձ ճիշտ հասկացեք, սա մի վայր է, որը ոչ միայն մեր մոլորակային ելքերի տեղն է, այլև մեր բոլոր ելքերի: Ես խոսեցի միայն կարմրուկ հիվանդությամբ տառապող հայերի մասին, բայց որքա~ն շատ են առողջ հայերը, որոնք գործում են…
Հրանտ Մաթևոսյանին հարցրին` <Մեկ նախադասությամբ ասա` ո՞վ է հայը>: Ասաց`<Մենք նա’ ենք, ով միշտ դիմադրում է>: Հայաստանն այսօր ամենամեծ դիմադրությունն է ծավալում աշխարհում հաստատված փողի ու հաճույքի զազրելի համակարգի դեմ: Իմացեք, մարդկության դիմադրության ճակատի կիզակետն այստե’ղ է: Հայաստանում ամենամեծ դիմադրությունն է ծավալվում այդ երևույթի դեմ: Ամենամեծ: Ուղղակի մենք շա~տ բան ենք տեսել, շատ բաների միջով ենք անցել, բայց մեր մեջ անդադար կա այդ լուռ դիմադրությունը: Չենք թողնելու, որ մարդկայնությունը մեր մեջ սպանեն, ինչ էլ որ մեզ պարտադրեն, ինչպիսի կուսակցություն էլ ունենանք: Դրա համար հույս պետք է կապել ոչ թե նման կուսակցությունների, այլ առողջ հայ մարդկանց խմբերի հետ, որոնք շատ են Հայաստանում ու իրավիճակը գնահատելով` փորձում են ելքեր գտնել:
Նման մարդիկ հավաքվել ենք <Հայաստանի ժողովրդական նախաձեռնություն>-ում, ուր հե’նց այդ կռիվն ենք տալիս: Մենք ոչ մեկի թշնամի չենք համարում, նույնիսկ նրան, ով գործիք է դարձել, և ասում ենք` նրան պետք է հանել այդ վիճակից: Սկսում ենք մեր մեծ կռիվը հանուն մարդու, հանուն Նժդեհի պատգամի իրականացման, ըստ որի` մարդու հայրենիքը մարդկայնություն է, մարդուն պետք է վերադարձնել դեպի իր հայրենիք:
-Վերջերս <Լուսավոր Հայաստան> անունը կրող կուսակցություն ստեղծվեց, մյուսը` որի անունը դեռ անհայտ է, պատրաստվում է գարնանը <բացվել>: Մեկը` արևմտյան է, մյուսը գալիս է հյուսիսից, այսինքն` երկուսն էլ դրսի <դաբրոն> ստացած ուժեր են ու որոշել են Հայաստանի քաղաքական դաշտում դերակատար լինել: Գալիս են` որ ի՞նչ անեն:
-Նախ, ես կարծում եմ, որ շատ ավելի վատ գործ են անում Հայաստանի բանկերը, դրսից ֆինանսավորվող հկ-ները, նաև որոշ լրատվամիջոցներ, քան քաղաքական գործիչները: Ինչ վերաբերում է հյուսիսից եկած Արա Աբրահամյանին, նրա դեպքը հատուկ է և ես կարծում եմ, այդտեղ ոչ մի զարմանալու բան չկա: ՌԴ ղեկավարությունը Հայաստանի ներկայիս ղեկավարության հետ ինչ-որ պրոբլեմներ ունի, ինչ-որ խնդիրներ է տեսնում և իրեն պետք է լրացուցիչ գործառույթ սկսել, որպեսզի մի քիչ աքցանի մեջ պահի ՀՀ ղեկավարության գործողությունները:
-Ի՞նչ նկատի ունեք:
– Մեր տարածաշրջանը համամոլորակային բախումների կիզակետերից մեկն է, եթե ոչ կիզակետը, ես Մերձավոր Արևելքը նկատի ունեմ, մենք էլ սահմանային երկիր ենք: Այստեղ է գտնվում ռուսական բազան, այսինքն` կողմերից մեկի բանակը: Հայաստանը մրցակցության տեղ է, Հայաստանի համար պայքար է գնում: Եվ երկրում քաոս, պատերազմը, ներքին բախումներ հրահրելը կարող է տարբեր ուժերի հետաքրքրել: Դրա համար բազմաթիվ իրավիճակներ, հնարավորություններ են ստեղծվում: Ռուսաստանն էլ գնահատելով այստեղ ստեղծված իրավիճակը, գնահատելով Հայաստանի քաղաքական դաշտի կեցվածքը, գտել է, որ այստեղ պետք է լրացուցիչ գործոն մտցնել:
Ես չեմ պատկերացնում, որ ռուսաստանաբնակ որևէ մեծահարուստ արտասահմանում կարող է քաղաքական գործողություն ծավալել առանց Ռուսաստանի ղեկավարության թույլատրության, նրա գլուխը, ուղղակի վրայից կպոկեն: Հետևաբար, այո, մենք գործ ունենք ուղիղ ուղորդված գործողության հետ: Նույնը կասեմ մյուս` արևմտյան կուսակցության մասին:
Ես չեմ համարում, որ որևէ կուսակություն դրսից կարող է մտնել, հատկապես, համեմատաբար քրիստոնեական երկրներից, Ռուսաստանից, կամ եվրոպական երկրներից, ու անել այն այլանդակությունները, որ անում են մեր կուսակցությունները: Մենք բացարձակ սանձարձակ ենք: Սպանել է պետք` կսպանենք, կողոպտել է պետք` կկողոպտեն, բռնաբարել է պետք` կբռնաբարեն: Իսկ դրսից եկածների պարագայում, քանի որ իրենց երկրներում սահմանափակումներն ունեն, կողոպուտ էապես ավելի քիչ կլինի, ստորություններն էլ էապես ավելի քիչ կլինի:
Երբ արտաքին կառավարումը միջնորդված է մեր գայլերով` դա ավելի սարսափելի է:
Ներսում մենք շանս ունե՞նք մի բան փոխելու այս խաղի կանոնների դաշտում: Վախեցած ասում ենք` վա~յ Արա Աբրահամյանն է գալիս, բայց դրանից առաջ նախ պետք է ասենք` վա~յ, վա~յ, վա~յ մեր կուսակցություննե~րը… Խե~ղճ Աբրահամյանն ի՞նչ է արել, որ համեմատվի իշխող կուսակցություններից որևէ մեկի գործունեության հետ: Համեմատեք` ունա՞կ է Աբրահամյանը նման ստորություններ անելու, որ անում են սրանք. նա <Մարտի 1->ին մարդ է գնդակահարե՞լ, երկրի հանքերը աջ ու ձախ ծախել է ուրիշների՞ն, պետական բյուջեն կողոպտել է ու որբերին սոված թողե՞լ: Դա արել են այստեղի կուսակցությունները:
-Ինչո՞ւ Ռուսաստանը նախընտրեց Արա Աբրահամյանով մտնել հայաստանյան քաղաքական դաշտ, ինչո՞ւ քաղաքական գործիչի փոխարեն առավելություն տրվեց շա~տ փող ունեցողին:
– Եթե ԱՄՆ-ը Հայաստան է մտնում իր բանկերով, հասարակական կազմակերպություններով, զլն-ներով, կուսակցություններով, դե Ռուսաստանն էլ ոնց որ թե մի քիչ կոշտ ու կոպիտ է փորձում դիմադրել, ու մտցրեց Արա Աբրահամյանին: Եվ հիմա մենք կհետևենք կողմերի քայլերին, կտեսնենք, թե ի՞նչ է լինելու:
Ինձ համար անընդունելի է, երբ փողն ու պետությունը միանում են իրար, դա հանգեցնում է պետության կործանման: Իսկ հայկականության սկզբունքը հետևյալն է` տնտեսվարողը իրավունք չունի մտնել սրբության սրբոց` պետական կառավարման համակարգ: Հին աշխարհում էլ է այդպես եղել, փող ստեղծողները` արհեստավորները, վաճառականները, հեռու էին մնում եկեղեցուց և պետական կառավարումից: Սա ոսկե կանոն է: Հիմա բերել ու ամեն ինչ իրար ենք խառնել: Սա անթույլատրելի է, և դա պետք է արագ վերացնել: Եվ կգա այն պահը, երբ Հայկական լեռնաշարհը հայկականության կանոններով կկառուցվի:
ԱՐՄԻՆԵ ՍԻՄՈՆՅԱՆ