آزاده یوسف نژاد | چهار شنبه, ۱۳ دی ۹۶
تاریخ ورود ارامنه به ایران و حضور آنها در درون مرزهای ایران امروزی پیشینه‌ای دیرینه‌تر از زمان شاه عباس صفوی دارد.
ورود ارمنی‌ها به مرکز ایران، به نخستین سال‌های سده هفدهم میلادی بازمی‌گردد، زمانی که شاه‌عباس آنها را از شهر جلفا در کرانه رود ارس به مناطق مرکزی ایران کوچاند. حرکت‌های بزرگ جمعیتی در گذشته بسیار بیش از امروز جنبه اجباری داشته است. ارامنه را در دوره‌های تاریخی گوناگون یا به اسارت آورده‌اند یا به کوچ مجبورشان کرده‌اند.
آنچه درباره کمک ارمنستان به مادها و حضور فرماندهان نظامی ارمنی در ارتش هخامنشیان و همکاری‌های مشابه گفته می‌شود، در واقع رابطه قوم با یک امپراتوری است؛ در زمان اشکانیان رابطه ایران و ارمنستان نزدیک‌تر از حال حاضر بوده است. در سال‌های ۶۶ تا ۴۲۸ میلادی شاخه‌ای از خاندان اشکانیان بر ارمنستان حکومت می‌کردند که ارمنی بودند. این همکاری‌ها و ارتباطات گواهی است بر نزدیکی فرهنگی دو قوم و می‌تواند زمینه‌ساز تفاهم متقابل آنها در زمان حاضر باشد.
از زمان داریوش هخامنشی ارامنه در ایران می‌زیسته‌اند، اما این‌ها بیشتر واسال‌هایی بوده‌اند (زمین داران بزرگ) که برای انجام وظایف‌شان نسبت به شاه شاهان به ایران می‌آمدند.
شاه آرشاویر در دوره پیش از اسلامی شدن ایران در سده سوم میلادی، و شاهپور دوم در سده چهارم میلادی در پی لشگرکشی به ارمنستان در سال‌های ۳۶۸-۳۷۰ چند ۱۰۰ هزار ارمنی را به ایران آورده و در خوزستان و مناطق جنوب غربی ایران کنونی اسکان دادند. بعد از ورود اعراب به ایران، ارامنه هم همراه باقی مردم به اسلام گرویده‌‌اند.
دور جدید مهاجرت‌های اجباری ارامنه به ایران در زمان حمله سلجوقیان رخ داده است. در حمله سلجوقیان به ارمنستان در سال ۱۰۴۸ به نوشته اورهایِتسی (مورخ ارمنی) ۱۵۰ هزار نفر را از دم تیغ گذرانده و همین تعداد را به زور به ایران رانده‌اند
علاوه بر این، بعد از فروپاشی دولت مستقل ارمنی در سده یازدهم میلادی، مناطق ارمنی‌نشین ماکو، سلماس، خوی، اورمیه و قره باغ داخل مرزهای حکومت ایران جای می‌گیرند.
در سده سیزدهم میلادی شاهد مهاجرت‌های دواطلبانه هم هستیم. با تغییر مسیر راه‌های بین‌المللی و عبور آنها از تبریز، گروهی از تجار و صنعتکاران ارمنی از موطن خود به این شهرها می‌آیند.
مارکوپولو در سفرنامه خود، از بین مسیحیان تبریز اول از همه از ارامنه نام می‌برد (او در سال ۱۲۷۰ در تبریز بوده است). جهانگرد اسپانیایی کلاویخو که در سال ۱۴۰۵ در خوی بوده نوشته است که اکثریت ساکنان این شهر ارمنی بوده‌اند.
به نوشته مورخان و پژوهشگران، در سده‌های یازدهم تا پانزدهم میلادی سکونت‌گاه‌های ارامنه در شهرهای تبریز، سلطانیه، مراغه و رشت به وجود آمده بودند.
در سده دوازدهم میلادی با افزایش جمعیت ارامنه در آذربایجان شاهد تأسیس نخستین تشکیلات کلیسای ارمنی (تِم یا خلیفه‌گری) در ایران هستیم. در آذربایجان دو خلیفه‌گری «زارواند و هِر (خوی)» و «سلماس و پایتخت» تشکیل می‌شود
https://www.kojaro.com برای ادامه مطلب رجوع شود به منبع اصلی