Ըստ ավանդույթների ու պատմական փաստաթղթերի, Միջագետքի բերրի հովիտները, Տիգրիս և Եփրատ գետերի միջև ընկած դաշտերը, որոնք հայտնի են ,որպես Ռաֆիդինի երկիր, եղել են գրքի ծննդավայրը:Հին շումերական քաղաքների ավերակներից ստացված տվյալները վկայում են , որ շումերները 2700 տարի Ք.Ծ .առաջ հիմնել են անձնական, կրոնական և պետական ​​գրադարաններ:Հայտնի է, որ Թելո գրադարանն ունեցել է ավելի քան 30,000 սեպագիր գրքեր:

Շումեր պատմաբանները լուրջ էին վերաբերվում ընթացիկ պատմության գրանցմանը և անցյալի պատմությունների վերակենդանացմանը:Հայտնի ամենահին գրային համակարգը «սեպագիրն» է, իսկ շումերների հեղինակությունը պայմանավորված է այս գրերի գյուտով ,որը մարդկության մատուցած նրանց մեծ ծառայությունն է: Նրանք գրելու համար օգտագործել են սուր մետաղական գրիչ (մեխի տեսքով) և գրել այնպիսի նյութերի վրա, ինչպիսիք են՝ փափուկ կավը, փղոսկրը կամ փայտը: Այդ նպատակով դաստիարակվում էին դպիրներ, ովքեր գրելուց հետո փափուկ կավը եփում էին ,որպեսզի թրծվի:

Կավե եփված սալիկները ,առաջին սեպագիր գրքերն են ,որոնք հայտնաբերվել են: Կավե սալիկները օգտագործվում էին գրանցելու համար առևտրական տեղեկությունները, աղոթքները, արարողությունները,կախարդական նշանները, սրբազան առասպելները և էթնիկական ու ազգային պատմվածքները:

Հին շումերական քաղաքների ավերակներից պեղված նյութերի թվում կան «Իլիական» -ից հազարամյակներ հին գրական կտորներով սեպագիր կավե սալիկներ: Շումերները կազմել են մարդկությանը ծանոթ ամենահին գրականությունը:Սեպագիր բոլոր տեքստերից,պարզվում է ,որ այդ տեքստերի 95% -ը վերաբերում են բիզնեսին, վարչարարությանը և իրավաբանությանը:

Շումերական մշակույթը գերիշխում էր Ռաֆիդինի երկրում ավելի քան 1500 տարի ՝ Ք.Ծ.Ա. չորրորդ հազարամյակի կեսերից մինչև երկրորդ հազարամյակի սկիզբը:Այս երկար ժամանակահատվածում շումեր գրողները կարողացան գրել մեծ թվով տեքստեր, տարբեր թեմաներով և բազմաթիվ օրինակներով:Որոշ ընդհանուր առասպելներ, այդ թվում «Գիլգամեշի ձախողված հերոսի» պատմությունը, գոյատևել են բազմաթիվ տարբերակներում և պատմվածքներում:Շումերները սեպագիր արձանագրությունները պահում էին մեհյաններում, արքայական պալատներում կամ դպրոցներում:Փաստորեն, շումերներն առաջիններն էին ,որ այդ ձեռքբերումները գրանցել էին հստակ նպատակի համար,այսինքն՝փոխանցել ապագա սերնդին:

Շումերներից հետո մենք հասնում ենք բաբելոնական քաղաքակրթությանը:Բաբելոնացիները շումերներից սովորեցին սեպագիր և այնպիսի գիտություններ, ինչպիսիք են՝ մաթեմատիկան և աստղագիտությունը:Տաճարներում ու մեհյաններում և պալատներում կային գրադարաններ, որոնցից ամենակարևոր և լավագույն օրինակներից էր՝ Բորսիպայի գրադարանը:Պատմական աշխարհում նրանց անվանում էին «գրչասերներ»:

Ասորեստանի թագավորությունը համընկավ բաբելոնական իշխանության հետ, և հայտնի է, որ գրադարանապետությունը, որպես մասնագիտություն սկիզբ է առել այդ ժամանակներից:Գրադարանի պատմության մեջ առաջին անգամ Նինվեի գրադարանում տեսնում ենք մի ցանկ և Աշուրբանիպալը նշանակել է գրադարանապետության առաջին մեկնաբանին: Նրա մահից հետո գրադարանը գոյատևեց մինչև Ք.Ծ.Ա. 612 թվականը, երբ Միդի Չիազաս թագավորը քանդեց Նինվեն ,ապա վերակառուցվեց քաղաքը :
Աշուրբանիպալի գրադարանը հայտնաբերվել է պատմական Նինվե քաղաքի պեղումների ժամանակ ՝առլեցուն կավե սեպագիր սալիկներով
Չնայած Հին Եգիպտոսի քաղաքակրթությունը վերելք ապրեց շումերական, բաբելոնական և ասորական քաղաքակրթությունների հետ միաժամանակ, սակայն եգիպտացիները տարբերվում էին նրանցից , գրքերի և գրելու համար օգտագործվող նյութերով:Նրանք գրում էին «պապիրուսի» վրա և գրելու համար օգտվում էին վրձինից և սեւ ու կարմիր թանաքից:Գիզայում (Գազա) և Տաբեզում (Թաբ) եղած մեծ գրադարանները, վերագրվում են Ռամզես Երկրորդին:

Եգիպտացիները գիրքն այնքան էին մեծարում ու կարևորում որ, կարծես երկրպագում էին այն:Օրինակ ՝ տեքստերից մեկում մենք կարդում ենք խորիմաստ տեսակետ «գրավոր խոսքի» արժեքի մասին,ըստ հետևյալի.«Մարդը մահանում է, և նրա մարմինը վերածվում է հողի , և նրա բոլոր ժամանակակիցները ևս հանձնվում են հողին ,սակայն այս գիրքն է ,որը փոխանցում է նրա հիշողությունը սերնդե սերունդ: Գրությունը ավելի օգտակար է, քան արևմտյան կողմն աշխարհի մի տուն կամ տաճար կառուցելը , կամ անառիկ բերդ հիմնելը ու մեհյանում չաստված տեղադրելը»:

Պապիրուսի մագաղաթները սովորաբար պահվում էին լայն (թեքված) կավե տարաների կամ ընդունված գծանշումներով մետաղյա տակառների մեջ:Եգիպտական ​​ամենահին և ամենահայտնի գիրքը «Պապիրուս Փրես»-ն է, որը գրվել է Ք.Ծ.ա. 2880 թվականին և այսօր պահվում է Փարիզի ազգային թանգարանում:
Եգիպտոսի շատ բարենպաստ կլիմայի պատճառով շատ պապիրուսային մագաղաթներ են պահպանվել, հատկապես գերեզմանոցներում, տաճարների ավերակներում և նույնիսկ սեփական տներում:
Թվում է, թե Եգիպտոսում մեծ թվով վերարտադրված և վաճառված միակ գրությունները «մահախոսականներն » էին:Բազմազան տեքստերով «Մահախոսականները » առնչվում էին կախարդություններին,դրանցից ակնկալվում էր մահացածի խաղաղությունը ապահովվեր:

Ամենագեղեցիկ մահախոսականները զարդարված էին գունագեղ նկարչություններով ,որոնք պատկերում էին գերեզմանում թաղված մարդու կյանքը:Մահախոսականները գրվում էին մոգպետների կողմից,իսկ շուկայում վաճառման համար ներկայացվող նմուշներում ,մի տեղ էր նշված, որպեսզի գրվեր հանգուցյալի անունը: Եգիպտոսում ընդհանուր գրքերի համեմատությամբ մահախոսականները ավելի քան 90 տոկոս են կազմում:

Սահակ Շահմուրադյան

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert