Առանց հասկանալու, թե աշխարհաքաղաքական ինչ տեղաշարժեր է տեղի ունենում, ում կողմից՝ ում դեմ ինչ դավադրություններ է կազմակերպվում, հնարավոր չէ ճիշտ կողմնորոշվել՝ երկիրը ճիշտ ուղու վրա դնել և միջազգային ճիշտ հարաբերություններ ստեղծել: «Ապագաղութացում» պառոլը» շրջանառության մեջ է դրվել այն երկրների կողմից, որոնք առնվազն վերջին 300 տարիներին եղել են ամենադաժան գաղութատերերն ու ստրկատերերը: Հատկանշական է նաև «ապագաղութացում» եզրույթը մի քանի տարի է ինչ Հայաստանում որոշ շրջանակների կողմից շրջանառության մեջ է դրվել և դարձել է նրանց ամենօրյա քաղաքական «պայքարի» հիմնական նպատակ.- Խմբ.:
25 սեպտեմբերի, 2022թ., Բերնդ Մյուլլեր | Telepolis (heise.de)
Այս պնդմամբ ՌԴ արտգործնախարարը հայտնվել է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում։ Բայց ի՞նչ է նշանակում «ապագաղութացում» Ռուսաստանի համար, որին ձգտում է հավաքական Արեւմուտքը։
Նյու Յորքում այս պահին ընթանում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի ընդհանուր բանավեճը։ Տասնչորս օր տեւած բանավեճում Ուկրաինայի պատերազմն ակնառու թեմա էր և հանգեցրեց կառավարությունների միջև փոխադարձ հակադարձությունների։
ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովն իր ելույթում մեղադրել է հավաքական Արեւմուտքին աշխարհը պառակտելու եւ իր երկիրը ոչնչացնելու ցանկության մեջ։ «Նրանք այլեւս չեն էլ ամաչում բացահայտորեն հայտարարել, որ նպատակը ոչ միայն մեր երկրին ռազմական պարտություն պատճառելն է, այլ Ռուսաստանը ոչնչացնելը, մասնատել։
Լավրովի խոսքերը հնչում են ուկրաինական պատերազմը որպես ինքնապաշտպանության և հակամարտության հետագա սրման արդարացում ներկայացնելու ևս մեկ փորձ: Այնուամենայնիվ, դրանք հենց այնպես դատարկ պնտումներ չեն:
Ուկրաինական պատերազմը կրկին բորբոքել է հին քննարկումը, և «Արևմուտքն» արդեն մտովի պատրաստվում է Ռուսաստանի պարտությունից հետովա ժամանակին։ Բանավեճը նշանավորվում է նաև Ռուսաստանին որպես աշխարհաքաղաքական գործոնի և ԱՄՆ-ի մրցակից վերացնելու մտայնության։
Դրա գաղափարները բազմազան են, բայց գործում են «ապագաղութացում» հիմնաբառի ներքո: Մոսկվայի քաղաքական կենտրոնի թուլացումը և տարածաշրջաններին ավելի շատ լիազորություններ բաշխելը, հավանաբար, ամենաանվնաս գաղափարն է։ Ամենածայրահեղը, սակայն, հավանաբար Ռուսաստանի Դաշնությունը բազմաթիվ փոքր պետությունների բաժանելն է:
Ապագաղութացման ծրագրերը
Վերջին գաղափարի հայեցակարգային նախադրյալը վերաբերում է Առաջին համաշխարհային պատերազմին: 1916 թվականին ստեղծվեց Ռուսաստանի օտար ժողովուրդների լիգան, որը հանդես էր գալիս ռուսական իմպերիալիզմի կողմից ենթադրաբար ճնշված ժողովուրդների ազատության օգտին։ Լիգան ֆինանսավորում էր ժամանակին Ռուսաստանի հետ պատերազմի թշնամի Գերմանական կայսրությունը։
Խորհրդային Միության ավարտից հետո այդ գաղափարը ընդունվեց և քննարկվեց ԱՄՆ կառավարության կողմից, ինչպես նկարագրեց ամերիկացի հեղինակ Քեյսի Միշելը մայիսի վերջին The Atlantic բանավեճի ամսագրում հրապարակված հոդվածում:
Որպեսզի Ռուսաստանը երբեք չսպառնա ԱՄՆ-ի հեգեմոնիային, նախկին պաշտպանության նախարար Դիկ Չեյնին հանդես եկավ ոչ միայն Խորհրդային Միության ջախջախմամբ, այլև հենց Ռուսաստանի ջախջախմամբ:
ԱՄՆ այն ժամանակվա նախագահ Ջորջ Բուշը հաղթեց, և Ռուսաստանը չմասնատվեց: Քեյսի Միշելի համար դա սխալ էր: Նա գրել է. «Արևմուտքը» պետք է ավարտի 1991 թվականին սկսված նախագիծը և փորձի ամբողջությամբ ապագաղութացնել Ռուսաստանը։ Այնուամենայնիվ, պարտադիր չէ, որ երկիրը ամբողջությամբ ապամոնտաժվի, ինչպես նկատի ուներ Չեյնին. բավական է նաև մի տեսակ ժողովրդավարական ֆեդերալիզմ հաստատել։
Եվ երբ Ռուսաստանը ապագաղութացվի, գործընթացը պետք է շարունակվի Չինաստանում։ Միշելի խոսքով՝ այս երկիրը նույնպես չի կարողացել գաղութատիրության ժառանգության խնդիրները լուծել:
Ռուսաստանում Միշելի հոդվածը բուռն արձագանքներ առաջացրեց և մտավախություններ առաջացրեց: Փաստաբան և գեներալ Յուրի Ժդանովը ռուսական ամենամեծ օրաթերթում պատասխանել է. «Հասկանալի է, որ դա ոչ միայն նրա անձնական կարծիքն է, այլ ԱՄՆ իշխող շրջանակների դիրքորոշումը»։ Իսկ նրա տեսակետը հրապարակվել է նրանց համաձայնությամբ։ Ուստի Ռուսաստանին «իր պատմության ամենադժվար փորձությունն է սպասում»։
Կան ապացույցներ, որ Միշելի հոդվածը մասնավոր հայտարարություն չէ։ Հունիսի վերջին Քրիստոֆ Ջելեն անդրադարձավ Վաշինգտոնում Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության հանձնաժողովի (ԵԱՀԽ) կողմից մեկնարկած արշավին. Ռուսաստանի ապագաղութացումը որպես բարոյական և ռազմավարական հրամայական: Իսկ Միշելը ԵԱՀԽ-ի կողմից հրավիրվել էր որպես բանախոս։
Այդ մարմինը հայտնի է նաև որպես «ԱՄՆ Հելսինկյան հանձնաժողով»՝ ներառելով սենատորների, Ներկայացուցիչների պալատի անդամների և ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի անդամների: Ուստի կարելի է վստահորեն ենթադրել, որ նրանց աշխատանքը զգալի ազդեցություն է ունեցել ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության վրա:
ԵԱՀԽ-ն Ուկրաինայի պատերազմն ընդունում է որպես Ռուսաստանի ներքին կայսրության հարցը քննարկելու առիթ։ Պետք է լուծումներ գտնել, թե ինչպես կարելի է պայքարել «ռուսական իմպերիալիզմի» դեմ և ինչպես կարելի է «ապագաղութացնել» երկիրը։
Քննարկման արդյունքները դեռ հայտնի չեն, սակայն օրակարգը պետք է հստակ լինի։
Ռուսաստանի ազատ ժողովուրդների ֆորում
Ռուսաստանի ազատ ժողովուրդների ֆորումը կարևոր ներդրում ունի Ռուսաստանի «ապագաղութացման» գործում։ Իր տեսակի մեջ առաջինը տեղի ունեցավ մայիսին Վարշավայում, և յուրաքանչյուր հաջորդ հանդիպում կանցկացվի եվրոպական մեկ այլ քաղաքում, «որն ունի ազատության և բռնապետությունների դեմ պայքարի նախապատմություն», ասվում է չեխական České noviny առցանց ամսագրի զեկույցում:
Վարշավայում առաջին ֆորումին մասնակցում էին ոչ միայն Ռուսաստանի ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ, այլև արևմտյան երկրների նախկին ղեկավարները, ինչը կարող է վկայել այդ երկրների ոչ պաշտոնական աջակցության մասին։
Հանդիպմանը մասնակցել է Լեհաստանի նախկին արտգործնախարար Աննա Ֆոտիգան, ով նույնպես համարվում է ֆորումի հիմնադիրներից մեկը։ Ներկա էր նաեւ ԱՄՆ պաշտպանության նախկին նախարար Քրիստոֆեր Միլլերը։ Մյուս համահիմնադիրներից է Ուկրաինայի նախկին արտգործնախարար Պավլո Կլիմկինը, ով նույնպես ելույթ է ունեցել երկրորդ ֆորումում:
Հուլիսի վերջին Պրահայում կայացավ երկրորդ հանդիպումը, և այստեղ օրակարգում էր Ռուսաստանի «ապագաղութացումը»։ Հյուրերի թվում էին Ռուսաստանի Դաշնության բնիկ ժողովուրդների ներկայացուցիչներ, Ուկրաինայի և արևմտյան երկրների ներկայացուցիչներ։ Ինչպես հայտնում է České noviny-ն, հաջորդ հանդիպումը հավանաբար կկայանա Լիտվայի Կլայպեդա քաղաքում։
Իր կայքում ֆորումը չափավոր է: Այնտեղ ասվում է.
«Ֆորումի նպատակներն են՝ Ռուսաստանի վերակառուցումն ու կառուցվածքային վերափոխումը, պատմամշակութային շրջանների և ինքնավարությունների տնտեսական և քաղաքական զարգացումը, քաղաքացիական իրավունքների և ազատությունների լիարժեք իրականացումը, ինչպես նաև ժողովրդի սոցիալական բարեկեցությունը»:
Քննարկման մեջ, սակայն այդ զսպվածությունը չկա. «Ապագաղութացում» նախ և առաջ նշանակում է Ռուսաստանի Դաշնությունը տրոհել:
Վտանգված ժողովուրդների հասարակությունը (GfbV) իր զեկույցում վերարտադրում է հասարակագետ Սերգեյ Սումլեննիի խոսքերը. Նա «ափսոսում է, որ արեւմտաեվրոպական փորձագետները դեմ կլինեն Ռուսաստանի տրոհմանը»։ Սումլեննին Կիևում Heinrich Böll Foundation-ի ղեկավարն էր մինչև 2021 թվականը:
Ըստ ֆորումի մասնակիցների՝ «ապագաղութացումը» չի սահմանափակվում միայն Ռուսաստանով, նրանք նկատի ունեն նաև Չինաստանը։ Որովհետև երկու պետություններն էլ վերջին գաղութատիրական տերություններն են։
Սա նշանակում է, որ երկու երկրներն էլ ոչ թե օտար երկրներին ճնշման կենթարկեն, այլ կճնշեն ու կկողոպտեն իրենց ներսի ժողովուրդներին։ Այս ենթադրյալ ճնշված ժողովուրդները պետք է համապատասխանաբար ազատագրվեն։
«Ռուսաստանի ժողովուրդներն ունեն ինքնորոշման իրավունք, արժանապատիվ ապագա իրենց, երեխաների ու թոռների համար։ Մարդիկ պետք է տնօրինեն իրենց կյանքը և իրենց տեղը գտնեն միջազգային հանրությունում». Ռուսաստանի ազատ ժողովուրդների ֆորում, մեջբերումը՝ «Վտանգված ժողովուրդների ընկերակցություն» (GfbV) Հարավային Տիրոլ:
Ֆորումի հիմնական նպատակն է առանձին դերակատարների համացանցային ներգրավումը ու ընդհանուր նպատակների ձևակերպումը, չի խանգարի նաև ենթադրյալ ծայրահեղականների համագործակցությունը:
Ներկաների թվում էր նաև Չեչնիայից անջատողականների առաջնորդ Ահմեդ Զակաևը, ով քաղաքական ապաստան է վայելում Մեծ Բրիտանիայում։
Մյուս կողմից, Ռուսաստանում նա հետախուզման մեջ է, քանի որ ասում են, որ նա պատասխանատու է մի քանի ահաբեկչությունների համար՝ ռոք համերգի ժամանակ և Մոսկվայի մետրոյում ինքնասպանության հարձակումներ, ավիավթարներ և արյունալի պատանդառություն Մոսկվայի Դուբրովկայի թատրոնում:
Երվանդ Խոսրովյան, 2 հոկտեմբերի 2022թ.