Կիպրոսում նոր պատերազմ կարող է սկսվել մեկ ամսից

ԴՄԻՏՐԻ ՄԻՆԻՆ | 14.10.2022թ.

Երվանդ Խոսրովյան

Հույն-թուրքական սրված հարաբերությունների ֆոնին առանձնակի պայթյունավտանգ կետ է թվում մասնատված Կիպրոսը։ Այս կղզու համար 1974 թվականի պատերազմի մխացող խարույկը դեռ չի մարել, և այժմ դրանք նոր ուժով են բռնկվում:

Այն ժամանակ կղզում պետական ​​հեղաշրջմանը թուրքական միջամտության արդյունքում ձևավորված Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետությունը (ՀԿԹՀ), Անկարայի աջակցությամբ, զգալիորեն ակտիվացրել է իր ջանքերը՝ ապահովելու միջազգային ճանաչում: Առայժմ դա ճանաչում է միայն Թուրքիան, որի դեմ ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցները, չգիտես ինչու, որևէ պատժամիջոց չեն կիրառել այս հարցում։ Հարավում գտնվող Կիպրոսի Հանրապետությունը, որն ընդունված է ոչ միայն ՄԱԿ-ում, այլ նույնիսկ ԵՄ-ում, լուրջ մտավախություն է հայտնում հյուսիսից իր դեմ նախապատրաստվող ագրեսիայի վերաբերյալ։ Ըստ կիպրահույների՝ ՀԿԹՀ-ն անարդարացիորեն վերահսկում է կղզու տարածքի մոտ 40%-ը, մինչդեռ բնիկ կիպրացի թուրքերը կազմում են նրա ընդհանուր բնակչության 15%-ից ոչ ավելին։

1974 թվականի պատերազմի կադրեր
Բաժանված Կիպրոսը

Աթենքի և Անկարայի կողմից աջակցվող երկու համայնքների միջև տարաձայնությունները վերջին շրջանում մեծապես սրվել են հայտնաբերված գազի հանքավայրերի հասանելիության պատճառով: Դրանք բոլորը գտնվում են Կիպրոսի Հանրապետության տնտեսական գոտում, եւ թուրքերը, չցանկանալով նրա հետ մեկ պետության մեջ մտնել, այնուամենայնիվ իրենց բաժինն են պահանջում «գազային կարկանդակից»։ Տեսականորեն նրանք արտահայտում են միավորվելու իրենց պատրաստակամությունը, բայց միայն դաշնային հիմունքներով՝ բոլոր հիմնական որոշումների վրա վետոյի իրավունքով և իրենց վերահսկողության տակ գտնվող ողջ տարածքով։ Այս տարբերակը հույներին հարիր չէ, ուստի թուրքերն իրենց պատրաստակամությունն են հայտնում ուժով հասնել իրենց նպատակներին։

Կիպրոսի ստորջրյա բաց և խոստումնալից գազի հանքերը

Հոկտեմբերի սկզբին ՀԿԹՀ-ն վերջնագիր ներկայացրեց կղզում տեղակայված ՄԱԿ-ի խաղաղապահներին, որ այս առաքելությունը պետք է թուրքական կողմից թույլտվություն պահանջի իր մնալու համար մեկ ամսվա ընթացքում։ Մինչ այժմ ՄԱԿ-ի մանդատը հաստատել է միայն Կիպրոսի Հանրապետությունը։

ՀԿԹՀ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Էրսին Թաթար Էրգյուն Օլգյունն ասել է, որ «դա ոչ թե պահանջ է, այլ իրավունք։ Մենք ցանկանում ենք, որ այս իրավունքը իրագործվի»։ «Եթե ՄԱԿ-ը ցանկանում է նպաստել Կիպրոսում խաղաղության և կայունության հաստատմանը, ապա պետք է հավասար հեռավորություն պահպանի կողմերից», – ասել է Օլգունը: «Մեր հյուրընկալությունն իր սահմաններն ունի. կա՛մ նրանք ռազմական պայմանագիր են կնքում ՀԿԹՀ-ի հետ, կա՛մ հեռանում են»,- բացատրեց Կիպրոսի Թուրքերի արտաքին գործերի նախարար Թահսին Էրթուղրուլօղլուն:

ՀԿԹՀ նախագահ Էրսին Թաթարը

ՄԱԿ-ը դժվար թե կարողանա կատարել այս պահանջը, քանի որ դա կնշանակի հակամարտության երկու կողմերի ինքնիշխանության իրավահավասարության ճանաչում։ Իրականում, նրա առաքելությունը կարող է ստիպվել մեկ ամսից հեռանալ Կիպրոսից, ինչը կվերածի բաժանման գիծը հավանական կրակի գծի: Ներկայումս այն ունի 1000-ից մի քիչ ավելի աշխատակից:

Խաղաղապահները Կիպրոսում

Իրավիճակի լրջության մասին է վկայում այն ​​փաստը, որ հոկտեմբերի 9-ին Կիպրոսի Հանրապետության նախագահ Նիկոս Անաստասիադեսը բավականին խուճապահար տոնով ասել է, որ միջազգային հանրությունը աչք է փակում Թուրքիայի ռազմատենչության վրա՝ խրախուսելով ագրեսորին։ Ըստ Անաստասիադիսի, եթե միջազգային հանրությունն անտարբեր մնա, ապա նոր պատերազմի վտանգ կառաջանա՝ այս անգամ ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցներ Հունաստանի և Թուրքիայի միջև, «և հենց այդ ժամանակ միջազգային հանրությունը կհասկանա, որ հանդուրժողականությունը վերածվել է աղետի»: Եվ այս պատերազմը կսկսվի, ըստ բազմաթիվ հույն փորձագետների, հենց Կիպրոսից, որտեղ թուրքերը կփորձեն ուժով հասնել իրենց պահանջներին։ Պատերազմի ի հայտ գալը հիմնականում կապված է Ռ.Էրդողանի նախընտրական (2023թ.) շահերի հետ, ով շահագրգռված է նախագահի պաշտոնը պահպանելու «փոքր հաղթական պատերազմով»։

Կիպրոսի Հանրապետության նախագահ Նիկոս Անաստասիադեսը

Ուժերի ներկայիս հարաբերակցությունը շարունակում է մնալ Էրդողանի ու թուրքերի օգտին։ Կիպրոսում նրանց ռազմական կոնտինգենտը գնահատվում է 35000 հոգի, գումարած մոտ 320 տանկ, 650 զրահափոխադրիչ և մարտական ​​մեքենա։ Նրանք ունեն նաև հակաօդային և հակատանկային համակարգեր և զգալի ինքնաթիռներ, որոնք տեղակայված են մոտ հեռավորության վրա։ Թուրքիայի ազգային պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը նշել է, որ թուրքական զինված ուժերը ձեռնարկել են բոլոր անհրաժեշտ նախազգուշական միջոցները և «պատրաստ են հակահարված տալ Կիպրոսի հունական կողմի ցանկացած սադրանքին՝ Հարավային Կիպրոսի հունական վարչակազմի դեմ զենքի էմբարգոն չեղարկելու Վաշինգտոնի վերջին որոշման ֆոնին»:

Կիպրոսի Հանրապետության Հունաստանի ազգային գվարդիան (կղզու հարավային մաս) ունի 12 հազար մարդ, մոտ 130 տանկ և 500 տարբեր մոդիֆիկացիաների զրահափոխադրիչներ, բավականին հնացած։ Ճիշտ է, դրանց պետք է ավելացնել ռուսական ոճի լավ ՀՕՊ համակարգ։

Կիպրոսի ազգային գվարդիան երթի ժամանակ
Թուրքիայի ռազմածովային ուժերի էլիտար հատուկ նշանակության ստորաբաժանումը Կիպրոսի ափերի մոտ

ՄԱԿ-ի կողմից ուղարկված խաղաղապահների դուրսբերման վերաբերյալ ՀԿԹՀ վերջնագրի ժամկետը լրանում է նոյեմբերի կեսերին։ Այսինքն՝ այն պայմաններում, երբ բոլորն ակնկալում են ռուսական բանակի համընդհանուր հարձակում Ուկրաինայում, որին, ակնհայտորեն, կկենտրոնանա ողջ աշխարհի ուշադրությունը։ Չի կարելի բացառել, որ հենց այս իրադարձությունների քողի տակ են թուրքերը մտադիր լուծել Հունաստանի հետ իրենց խնդիրները ինչպես Կիպրոսում, այնպես էլ Էգեյան ծովի կղզիներում։

Հարց է առաջանում, թե ինչ դիրքորոշում կարող է ունենալ Ռուսաստանը այս հավանական իրադարձությունների առնչությամբ։ Հույները մեր հավատքով եղբայրներն են, ռուսական զգալի կապիտալը հաստատվել է Կիպրոսում։ Արժե՞ արդյոք, սակայն, դրա հիման վրա «տեղավորվել» նրանց համար։ Ոչ ոք, քան Հելլադայի և Կիպրոսի տեղական եկեղեցիները, տիեզերական պատրիարքության հետ միասին, դանակահարեցին մեզ թիկունքից՝ ճանաչելով Ուկրաինայում OCU-ն և պառակտում առաջացնելով ռուս ուղղափառության մեջ: Եվ արդեն որոշ ժամանակ է՝ և՛ Հունաստանը, և՛ Կիպրոսը խստորեն հետևում են ԱՄՆ-ի քաղաքականությանը:

Ուկրաինական ներկայիս ճգնաժամի պայմաններում Աթենքը և Նիկոսիան ոչ միայն Կիևի ռեժիմի կողմն են, այլև նրան զենք են ուղարկում, այդ թվում՝ ռուսական մատակարարումներից։ Կիպրոսի կառավարության խոսնակ Մարիոս Պելեկանոսը The New York Times-ին ասել է, որ Կիպրոսը պատրաստ է իր զենքն ու զինամթերքը փոխանցել Ուկրաինային՝ պայմանով, որ դրանք «փոխարինվեն հավասար հզորության և կարողությունների այլ զինտեխնիկայով»։ NYT-ն ուրախանում է. «Կիպրոսի զինանոցը, որը բաղկացած է առնվազն 10 Tor-M1 և Buk-M2 հակաօդային պաշտպանության համակարգերից, որոնք ի վիճակի են խոցել ռուսական ինքնաթիռները, անօդաչու սարքերը և թեւավոր հրթիռները, կարող է ոսկու հանք դառնալ ուկրաինական բանակի համար։ Իսկ Կիպրոսն ունի նաև ռուսական Т-80 տանկեր և ԲՄՊ-3 հետևակի մարտական ​​մեքենաներ»։ Սպիտակ տունն արդեն հոկտեմբերի 1-ին հանել էր համապատասխան էմբարգոն՝ Նիկոսիային թույլ տալով գնել ամերիկյան արտադրության զենք։ Ամերիկացի պաշտոնյաները նշել են, որ «այդ քայլը նախապատրաստական ​​փուլում է եղել արդեն մի քանի տարի և ուղղված է Կիպրոսը ռուսական ազդեցությունից հեռացնելուն»։

Ինչ վերաբերում է ֆինանսներին, ապա այստեղ նույնպես պետք չէ ձեզ մոլորեցնել։ Կիպրոսում ռուսական ակտիվների բռնագրավումը միայն ժամանակի հարց է։ 2021 թվականի հոկտեմբերից մեկնարկել է 60 օտարերկրյա ներդրողների և նրանց ընտանիքների 159 անդամների Կիպրոսի Հանրապետության քաղաքացիությունից զրկելու գործընթացը։ Եվս վեց օտարերկրյա միլիոնատերեր և նրանց հարազատներն արդեն խլել են Կիպրոսի Հանրապետության անձնագրերը։ Ընդհանուր առմամբ ստուգվում է «ոսկե անձնագրեր» ստացած ավելի քան 3500 օտարերկրյա ներդրողներ, որոնց մի զգալի մասը հավանաբար ռուսներ են։

Նման կշտամբանքներ, իհարկե, կարելի է ուղղել Թուրքիային, բայց դա ավելի շուտ վկայում է այն մասին, որ առաջիկա հունա-թուրքական հակամարտությունում Մոսկվայի համար առավել նախընտրելի է չեզոքության և «բարեգործական միջնորդության» դիրքորոշումը։

Ընդհանուր առմամբ, նրանց համար 1922 թվականի հունա-թուրքական պատերազմի անհաջող ելքից ուղիղ հարյուր տարի անց, այդ թվում՝ Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից Քեմալ Աթաթուրքին ցուցաբերած օգնության շնորհիվ, հույները ամբողջ թափով շարժվում են դեպի իրենց հաջորդ պատմական ձախողումը։ Այն երկրների երկար ցուցակում, որոնք հույսը դրել են ԱՄՆ-ի վրա, բայց ի վերջո լքվել են նրանց կողմից, Հունաստանի հերթը կգա Ուկրաինայից անմիջապես հետո, իսկ գուցե նույնիսկ ավելի վաղ:

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert