Երվանդ Խոսրովյան, 16 դեկտեմբերի, 2022թ.
Երկուշաբթի՝ նոյեմբերի 12-ի առավոտյան, ԱդերբեջանիՀանրապետության «բնապահպան» ակտիվիստները կրկին տեղակայվել են Շուշա քաղաքի հյուսիսում՝ Խանքանդի (Ստեփանակերտ) տանող ճանապարհին՝ Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ ուժերի անցակետի դիմաց և փակել հայերի ճանապարհը:
Անցած շաբաթվա հանրահավաքն այնպես էր, որ թվում էր, թե քաղաքացիական հագուստի քողի տակ ու բնապահպան ակտիվիստների կոչումով զինվորականները փակել են ճանապարհը։ Բայց այս անգամ պատմությունն այլ է, և մոտ 100 հոգանոց այս խմբում կարելի է տեսնել կանանց, տղամարդկանց և երիտասարդների ներկայությունը, որոնք բնապահպանական և քաղաքացիական իրավունքների հասարակական կազմակերպությունների հայտնի դեմքեր են, որոնք, իհարկե, լիովին համակրում են երկրի կառավարության քաղաքականությունը: Նրանք երգում են, ծափ են տալիս և սուլում և բարձրացնում իրենց դրոշները դեպի երկինք։
Նրանց երգած բանաստեղծություններից մեկը «Սարի գլինն» է, որը նշանակում է դեղին հարսնացու և արևի փոխաբերություն է։ Ակամայից մեզ հիշեցնում է «Ալամ Ղասիմոֆ»-ի և հայ և իրանցի երգիչների այս նույն ստեղծագործության համատեղ կատարումը, որը իրանցիներն անվանում են «Դաման Քեշան», իսկ հայերը՝ «Սարի Աղչիկ»։ Լեգենդը՝ կապված է Իրանի և իհարկե նաև հայերի հետ «միտրաիզմի» համատեղ մշակույթի ազդեցության հետ։
Նրանք խնդրում են խաղաղապահ ուժերի հրամանատար բրիգադ գեներալ Անդրեյ Վոլկովին գալ այդ կետ և պատասխանել իրենց հարցերին։ Նրանց կարգախոսն է՝ վերջ բնապահպանական հանցագործություններին և վերջ՝ Ադրբեջանի հարստության թալանին Լեռնային Ղարաբաղում հայերի կողմից վերահսկվող տարածքներում։
Ասում են՝ մնալու են այստեղ այնքան ժամանակ, քանի դեռ խաղաղապահ ուժերի հրամանատարն իրենց չի պատասխանել։ Ռուս խաղաղապահ ուժերը նույնպես իջեցրել են ճանապարհի արգելապատնեշները և շարվել դրանց հետևում։ Անդրեյ Վոլկովն այս տարածք է ուղարկել իր ուժերը, և անցակետի աշխատակիցը տեսախցիկների, խոսափողների և բջջային հեռախոսների առջև ոչ մի հարցի չի պատասխանում։
Սակայն ադրբեջանցիները զենք չունեն և առաջխաղացման մտադրություն չունեն։ Շուշա (Շուշի) հավաքողների շարքում երեւում է նաեւ ցուցապաստառով Թուրքիայի քաղաքացի, ադրբեջանցիները արձագանքում են նրա կարգախոսներին, եւ նա կարծես առաջնորդներից մեկն է։
Թուրքիայի քաղաքացին Շուշայի բնապահպանական հանրահավաքում
Նրանց ուղեկցում են նաև պետական հեռուստաալիքների և սոցցանցերի իշխանամետ լրագրողները։
«Az TV» հեռուստաալիքը ստանձնել է ուղիղ հեռարձակումը և ակնթարթային հաղորդակցությունը, իսկ «ATV»-ն, «Baku TV»-ն, «Real TV»-ն և «Khazar TV»-ն իրենց հաղորդումներում ցուցադրում են նաև Շուշայում անցակետի հանրահավաքը:
Բողոքի առաջին օրն ավարտվել է, և ադրբեջանցիները ոչ մի արդյունք չեն ստացել։ Ադրբեջանի Արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը տրամադրում է վրաններ, վերմակներ, մահճակալներ, վառելիք, սնունդ և տաք ըմպելիքներ այս ցուցարարներին, որպեսզի նրանք ցուրտ եղանակին շարունակեն իրենց բողոքը ընդդեմ ռուսների։ Այժմ երեքշաբթի (նոյեմբերի 13), և երկրորդ օրն է: Ադրբեջանցիները ոչ մի տեղ չեն հասել և պատրաստվում են երրորդ օրն էլ ավելի շատ մարդկանց ուղարկել Շուշա, և այդ հարցը հստակ շարադրված է «ATV» ցանցի «թաասիր դայրեսի» (ազդեցության գոտի) բողոքի հաղորդման մասին հատուկ ծրագրի մեջ։ Այս հաղորդման քաղաքական հարցերով փորձագետ և վերլուծաբան Ահմադ Ալիլին, անդրադառնալով Լաչինից դեպի Ղարաբաղ տանող ճանապարհի երկու անգամ փակմանը՝ ասում է.
«Ղարաբաղում ռուսական զորքերի հրամանատար Անդրեյ Վոլկովը նախապես խոստացել էր, որ այս երթուղու մուտքի մոտ անցակետ կստեղծվի՝ ելքային բեռները վերահսկելու համար։ Բայց այս խոստումը ռուս հրամանատարը չի կատարվել։ Եթե չկատարվեն հանքավայրերի շահագործման և մոնիթորինգի վերաբերյալ Ադրբեջանի պահանջները, ապա հասարակական կազմակերպություններում ակտիվ քաղաքացիները կարող են փակել այդ ճանապարհը նաև ապագայում»։
Իսլամական աշխարհի զարգացումները նախապես կանխատեսում էին, որ Ադրբեջանի համազգեստով ակտիվիստները ճնշման լծակ են դառնալու խաղաղապահ ուժերի դեմ, իսկ ռուս զինվորականների դիմակայությունը նրանց հետ բերելու է անարգանքի։
Ինչպես հայտնում են Հայաստանի և Ղարաբաղի տարածաշրջանի լրատվամիջոցները, Խանքանդիի (Ստեփանակերտ) և հարակից գյուղերի մի խումբ հայ քաղաքացիներ ծրագրել էին բողոքի ցույց կազմակերպել՝ ի պատասխան Ադրբեջանի քայլին և անջատման երկրորդ օրը շարժվել դեպի Շուշա փակ տարածք։ Սակայն այս հավաքը չեղարկվել է Գարդանյանի և Վոլկովի խորհրդով։
Բողոքի վարագույրի հետեւը եւ Ալիեւի նվաստացումը
Անգլիայում բնակվող Ադրբեջանից վտարանդի քաղաքական և հասարակական ակտիվիստ և վերլուծաբան Թուրալ Սադեղին ցույցերի կուլիսների մասին ասել է.
«Այդ բողոքի ակցիաների գործադիր գործակալներից են Ալիևի կառավարությունից փող ստացող շողոքորթ լրատվամիջոցները, լրագրողներն ու սոցիալական ակտիվիստները։ Շուշեցիներին թույլ չեն տալիս մուտք գործել իրենց քաղաք, սակայն հասարակական կազմակերպության անդամները ավտոբուսներով գնացել են այս քաղաք և փակել ճանապարհը»։
Նա նաև հավելեց՝ հենվելով հենց տեղի (հավաքի մասնակիցների) աղբյուրի վրա.
«Հանրահավաքին ներկաներից մեկն իրեն ասաց, որ այս բողոքի ակցիաները կազմակերպել է նախագահականը։ Մասնակիցներն իրավունք չունեն Ղարաբաղում խաղաղապահ ուժերի ներկայության դեմ կարգախոսներ վանկարկել։ Նման կարգախոս գոռացողներից մեկին մի քանի հոգի մի կողմ քաշեցին ու զգուշացրին այդ մասին։ Մասնակիցներին թույլատրվում է միայն երկու կարգախոս հնչեցնել՝ վերջ բնապահպանական հանցագործությանը և վերջ՝ Ադրբեջանի հարստության թալանին»։
Թուրալ Սադեղին նշել է՝ Ադրբեջանի նախագահի և Ռուսաստանի Դաշնության իշխանությունների գաղտնի բանակցությունները այս հավաքի պատճառի վերաբերյալ և հայտարարել.
«Նախագահի աշխատակազմին մոտ կանգնած բանիմաց աղբյուրներից տեղեկություն եմ ստացել, որ Իլհամ Ալիեւը մտադիր էր գաղտնի զրույց ունենալ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ։ Թեման նաև Խոջալուի մոտակայքում գտնվող ոսկու հանքի (Քաշանի հանքավայր) և Ղարաբաղի այլ արժեքավոր նյութերի գործունեությունն է, որոնք շահագործվում են ռուսների և հայերի կողմից։ Այս գաղտնի խոսակցության պատճառն Ալիևի խնդրանքն էր՝ այս հանքերից սեփական բաժնեմասի մասին։ Պուտինը մերժել է Ալիևի խնդրանքը և ի պատասխան ասել, որ ինքը ղեկավարում է Ուկրաինայում պատերազմը, և դա իր գործը չէ։ Պուտինն իր ուղերձում Ալիեւին ասել է, որ պետք է բանակցել Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ ուժերի հրամանատար, բրիգադային գեներալ Անդրեյ Վոլկովի հետ։ Սրանով Վլադիմիր Պուտինը նվաստացրել և նսեմացրել է Ալիևին։ Ադրբեջանի նախագահն ստիած է եղել ռուս հրամանատարի հետ բանակցելու ուղարկել իր ռազմական խորհրդական Մոհարրամ Ալիևին, սակայն դրական արդյունք չի գրանցվել։ Ռուսական կողմը Մուհարրամ Ալիևին ասել է, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի հայտարարության դրույթների համաձայն՝ Ադրբեջանին արգելված է միջամտել իրենց վերահսկողության տակ գտնվող տարածք»։
Սադեղին նշել է նաև Ադրբեջանի նախագահի երկու դուստրերի՝ Արեզուի և Լեյլա Ալիևայի անձնական շահագործումը «Գեդեհ բեյի» և «Դաշքեսեն»-ի ոսկու հանքերից։
Հանքի հանձնումը բրիտանացիներին
Անդրադառնալով Ղարաբաղում օտարերկրյա ներդրումային ընկերությունների ներկայությանը, հայ փորձագետ Նայիրի Խոխիկյանն ասում է.
«Բրիտանական Anglo Asian Mining հանքարդյունաբերական ընկերությունը ներդրող է Ադրբեջանի Հանրապետության հանքերում և ցանկանում է ձեռք բերել Լեռնային Ղարաբաղի ոսկու հանքերը, որոնք գտնվում են հայերի վերահսկողության ներքո։ Իլհամ Ալիևը 2022 թվականի հուլիսի 5-ին պայմանագիր է ստորագրել Դերմիոն-Քաշան հանքավայրի շահագործումը (Խոջալուի մոտ) նույն ընկերությանը հանձնելու մասին։ Ադրբեջանի կառավարությունն արդեն նույն ընկերությանն է հանձնել Կովսականի (Զանգիլան) և Լաչինի ոսկու հանքերը՝ համապատասխանաբար 10 և 50 միլիարդ դոլար արժողությամբ»։
Բոլոր պատերազմների կուլիսներում փողն է, և բոլոր փողի ճանապարհները ավարտվում են Լոնդոնով: Անգլիացիները Ղարաբաղի հանքերը նվաճելու գործում առաջին հավակնողն են, իսկ Ադրբեջանի սահմանից այն կողմ Հայաստանի Կապանի ոսկու հանքը շահագործում է նաև անգլիական մեկ այլ ընկերություն՝ Chaarat plc:
Աղբյուրը՝ فعالان محیط زیست آذربایجان چه ارتباطی با استخراج طلا دارند؟ – تحولات جهان اسلام (iswnews.com)