Վարդան Սալախյան

Մարդը մեռնում է ա՛յն ժամանակ ,երբ մոռացվում  է նրա հիշատակը: Վարդան Սալախյանն ու  նրա պայքարի ընկերները (1) չեն մահացել, քանզի այսօր էլ ապրում են մեր հիշողության մեջ: Նրանց հիշելիս, մարդ համակվում է չկատարած  պարտականության զգացումով:  Ե՞րբ պեպք է գրվի Իրանի անկախության, ժողովրդավարության ու շահի բռնակալ ռեժիմի դեմ պայքարում իրենց կյանքը նվիրաբերած հայ մարտիկների  մասին, որպեսզի վառ մնա նրանց գործի ու կյանքի լուսավոր հիշատակը  …

Անթույլատրելիորեն ուշացանք: Տասնամյակները աննշմար սահեցին, ժամանակակիցները հեռացան, հիշողությունները խամրեցին, իսկ փաստաթղթերը միշտ էլ սակավ են եղել: Թող այս գրությունը կոչ ու դիմում լինի :Բոլոր նրանք, ովքեր ունեն գրություններ, հիշողություններ իրանահայ քաղաքական նահատակների  մասին, թող ուղարկեն (2) հասցեին:

Սառը պատերազմն էլ մեծ թվով զոհեր խլեց մարդկությունից: Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների (ԱՄՆ) կայսերապաշտական ու ռազմա- քաղաքական «սահմանը» սառը պատերազմի թեժ տարիներին ձգվում էր մինչև Արաքս գետը՝ Իրանի հյուսիսը: Իրանի բռնակալ  շահին ու նրա թագավորությանը պաշտպանում էր ԱՄՆ- ը, իսկ շահն էլ իր հերթին  պաշտպանում էր ամերիկյան իմպերիալիզմի « պետական ու ազգային շահերը» տարածաշրջանում:

Իրանի ժողովուրդները կրկնակի ծանր պայքար էին մղում, թե՛  արտաքին գաղութատիրական ուժերի, և թե՛ ներքին շահական ֆեոդալական, հակաժողովրդական ռեժիմի  դեմ: Այս պայքարի առաջին շարքերում էին գտնվում ձախ ժողովրդական, լիբերալ ազգային և նաև մի շարք կրոնական կազմակերպություններ: Հակաիմպերիալիստական ու հակաշահական այս բուռն պայքարի տարիներին տասնյակ հազարավոր իրանցիներ դաժան կտտանքների ենթարկվեցին շահի զնդաններում, գնդակահարվեցին առանց դատ ու դատաստանի: Բռնությունը մոլեգնում էր, հարյուր- հազարավոր հայրենասեր մարդիկ ստիպված լքեցին իրենց երկիրը և դարձան վտարանդի աշխարհով մեկ…

Իրանում ապրող հայության առաջադիմական- հայրենասիրական հատվածի  ներկայացուցիչները, հիմնականում ձախ ժողովրդական, Թուդեհ կուսակցության շարքերում հերոսական պայքար մղեցին իմպերիալիզմի ու շահական բռնապետության դեմ, հանուն Իրանի ժողովուրդների ազատության, անկախության ու աշխատավոր դասակարգի իրավունքների:

Վարդան Սալախյանը և նրա պայքարի  հայազգի ընկերները, Իրանի ազատության ու հակաշահական պայքարի պատմության պայծառ դեմքերից են: Վարդան Սալախյանը այդ ժողովրդական մեծ պայքարի աննկուն առասպելական հերոսը դարձավ:  Շահի զնդանում անմարդկային ֆիզիկական չարչարանքների դեմ նրա ցուցաբերած անկոտրում դիմադրությունն  ու   հանրահայտ «ՈՉ» -ը ընդեմ ռեժիմի, հազարավոր իրանցիների  պայքարի նշանաբանն էր: Վարդան Սալախյանի հերոսական դիմադրության ու նրա պայքարի անսահման նվիրվածությունը, Իրանի մեծ բանաստեղծ Ահմադե Շամլուն ներկայացրել  է իր  «Վարդանը չխոսեց» հրաշալի ստեղծագործությամբ: Իրանում ապրող հայության ազատատենչ զավակներից մեկի՝ Վարդան Սալախյանի ու նրա  հայազգի անզուգական ընկերների հիշատակը ու  պայքարի պատմության հավերժացումը մեր՝ ապրողներիս, խղճի պարտականությունն է:

(1) Վարդան Սալախյանը, Գալուստ (Կոլյա) Զախարյանը և Արսեն Ավանիսյանը 1953-1954 թթ. Սպանվեցին ու գնդակահարվեցին  շահի ռեժիմի կողմից: Իսկ ամերիկյան իմպերիալիզմի նպաստներով շահին հովանավորող դաշնակցական գործակալները տեռորի ենթարկեցին Ջահանգիր Բաղդանյանին,  Արամայիս Արզումանյանին, Մայիս Սարգսյանին ու Սամվել Հովհաննիսյանին:

Արամայիս Միրզախանյան, Շվեդիա,  հունիս 2011

(2) contact@norkhosq.net

«Վարդանը չխոսեց»

Ահմադե Շամլու

Վարդան Սալախյանի հիշատակին:

Թարգմանություն՝ Արամ

«Վարդանը չխոսեց»

Ահմադե Շամլու

Վարդան Սալախյանի հիշատակին:

Թարգմանություն՝ Արամ

«- Վարդա՛ն, գարունը ժպտաց ու ալվան հագավ:

Պատուհանի տակ ծաղկել է ծեր եղրևանին:

Մի երկմտիր!

Թո՛ղ մենամարտդ այս չարագույժ մահվան հետ !

Ապրելը  թանկ է կորուստից, հատկապես այս գարնանը…»

Վարդանը չխոսեց:

Հպարտ,

այրող զայրույթը սրտում խեղդեց ու գնաց…

«-Վարդա՛ն, խոսիր!

Լռության թռչունը

բնում մահագուշակ թուխս է նստել »

Վարդանը չխոսեց:

Արևի նման

Հառնեց խավարից ,արնաներկվեց  ու գնաց…

Վարդանը չխոսեց:

Վարդանը աստղ էր,

մթության  մեջ մի պահ ցոլաց, ու գնաց…

Վարդանը չխոսեց:

Վարդանը մանուշակ էր.

ծաղկեց և

ավետեց. « Ձմեռը կոտրվեց!»,  ու ՝

գնաց…

Այստեղ կարող եք կարդալ Վարդանին նվիրված բանաստեղծութան բնօրինակը պարսկերեն լեզվով և  լսել այն բանաստեղծի՝ Ահմադե Շամլուի ձայնով:

Բանաստեղծությունը երգի է վերածվել, որը կատարում է հայտնի երգիչ՝

احمد شاملو (صدای شاعر) مرگ وارتان [نازلی]

———————————————————————

Comment:

Սիրելի Արամայիս,

Եթէ Ֆրանսան Միսաք Մանուշեանը տուաւ, Իրանն էլ տուած է Վարդան Սալախեանը։
Պարսիկ բանաստեղծին գրածը հրաշալի էր։
Պիտի տպեմ ու տարածեմ։

Շնորհակալ եմ նաեւ այս կապը պահպանելուդ համար։ Զիս կողքիդ նկատէ։

Լավ եղիր,
Թ.Թորանեան

Ein Gedanke zu „Վարդան Սալախյանի և բոլոր նրանց հիշատակին, ովքեր իրենց կյանքը զոհաբերեցին հանուն ժողովրդավարության, ազատության ու անկախության…“
  1. وارطان بنفشه بود
    گل داد و مژده داد زمستان شکست و رفت

    وارطان ساخانیان و همه شهدای ارامنه ایران که سرافراز رفتند
    یادشان گرامی

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert