Երվանդ Խոսրովյան, 27 ապրիլի, 2024թ.
Պատերազմի մեկնարկից հետո Մոսկվան և Կիևը, ըստ էության, պատրաստ էին բանակցել խնդրի լուծման համար։ Ինչպե՞ս է ՆԱՏՕ-ն նպաստել էսկալացիային: Ինչ է բացահայտում այժմ հրապարակված պայմանագրի նախագիծը, գրում է «Die Welt»-ը՝
Գաղտնի պայմանագրի նախագիծը, որը կարող էր վերջ դնել Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև պատերազմին ընդամենը շաբաթներ անց, բանակցվել է երկու կողմերի բանակցողների կողմից: Այս մասին պարզվում է Welt am Sonntag-ի կողմից այս շաբաթավերջին հրապարակված փաստաթղթից:
2022 թվականի ապրիլի 15-ի համաձայնագրի նախագիծը, որը բանակցել են ռուս և ուկրաինացի բանակցողները պատերազմի սկսվելուց անմիջապես հետո, ցույց է տալիս, որ Կիևն ու Մոսկվան հիմնականում պայմանավորվել են պատերազմի ավարտի պայմանների շուրջ, գրում է թերթը: Մնացել էին ընդամենը մի քանի կետ, որոնք պետք է բանակցեին անձամբ նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Վլադիմիր Զելենսկին. հանդիպում, որը երբեք չկայացավ:
Մոսկվան անգամ իր դիրքերից հետ աշեց զորքերը, որպես խաղաղության բանակցային գործընթացին հավատարմության դրսևորում, ինչ հեր Արևմուտքի և Ուկրաինայի կողմից հայտարարվեց Ռուսաստանի «նահանջ»: Բեմադրեցին նաև Բուչայում Ռուսաստանի կողմից իրականացրած «ցեղասպանության» սցենարը, որպեսզի ընդմիշտ խափանեն խաղաղության բանակցությունները: Բուչայի իրադարձությունների մասին տես՝ այստեղ:
Die Welt-ը գրում է. համաձայնություն կար խաղաղության հիմնարար սկզբունքների շուրջ։ Պայմանագրի նախագծի 1-ին հոդվածի համաձայն՝ Ուկրաինան պարտավորվել է պահպանել «մշտական չեզոքություն»: Կիևն այսպիսով հրաժարվում էր ցանկացած ռազմական դաշինքի անդամակցությունից: Երկրի ՆԱՏՕ-ին անդամակցության հարցը, հետևաբար, ընդմիշտ կփակվեր: Առաջին հոդվածի 13 ենթակետերը ցույց են տալիս, թե որքան լայնորեն է սահմանվել չեզոքությունը։
Թե ինչ դերակատարություն կունենային դրանում արևմտյան դերակատարները, պետք է քննարկվի հրապարակման արդյունքում։ Բանակցություններին զուգահեռ ուկրաինական հակամարտությունում արևմտյան երկրների վերաբերմունքն ու ռազմավարությունը զգալիորեն կարծրացել էին։
Պետությունների և կառավարությունների մի խումբ ղեկավարներ, այդ թվում՝ Օլաֆ Շոլցը, Ջո Բայդենը, Մարիո Դրագին, Էմանուել Մակրոնը և Բորիս Ջոնսոնը, արդեն պայմանավորվել էին 2022 թվականի մարտի 29-ին կայացած հեռախոսային կոնֆերանսում շարունակել աջակցել Ուկրաինային, թուլացնել Ռուսաստանի դիրքեր՝ դիվանագիտական լուծումներ ստանալու համար:
Այս վերաբերմունքն արտացոլված է նաև միջազգային լրատվամիջոցների հրապարակումներում։ The Washington Post-ը ապրիլի 5-ին հայտնել է, որ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում պատերազմի շարունակությունը նախընտրելի է հրադադարի և բանակցային լուծման փոխարեն:
ՆԱՏՕ-ում գերիշխող վերաբերմունքն այն էր, որ խաղաղությունը վաղ փուլում կամ Ուկրաինայի և Եվրոպայի համար մեծ գնով ցանկալի չէ: Ավելի շուտ, Ուկրաինայի նախագահ Զելենսկին պետք է շարունակի պայքարը այնքան ժամանակ, քանի դեռ Ռուսաստանը լիովին չի պարտվել։
«Ուկրաինան չի կարող որոշել խաղաղության մասին. Խաղաղության մասին որոշումը կարող է կայացվել միայն Վաշինգտոնում, բայց քանի դեռ մենք ցանկանում ենք շարունակել այս պատերազմը, մենք կպայքարենք այնքան ժամանակ, մինչև կմեռնի վերջին ուկրաինացին»,- եզրափակում է Բլեքը տեսանյութում։ Այս մասին տես նաև այստեղ:
Այս համատեքստում բազմիցս տեղեկություններ են ստացվել Մեծ Բրիտանիայի այն ժամանակվա վարչապետ Բորիս Ջոնսոնի անսպասելի այցի մասին Կիև, որը հետագայում հրաժարական տվեց։ 2022 թվականի ապրիլի 9-ի չհայտարարված այցը ամրապնդեց կոշտ գծի ճամբարը։
Ապրիլի 28-ին բրիտանական Guardian թերթի փոխանցմամբ՝ Ջոնսոնը Զելենսկիին կոչ է արել զիջումների չգնալ Պուտինին։ «Ուկրաինսկա պրավդան» 2022 թվականի մայիսի 5-ին հաղորդել է, որ Ջոնսոնը երկու հստակ ուղերձ է հղել՝ Պուտինը ռազմական հանցագործ է, և նրա վրա պետք է ճնշում գործադրել, այլ ոչ թե բանակցել:
Ջոնսոնը նաև ազդարարել է, որ եթե նույնիսկ Ուկրաինան պատրաստ լինի համաձայնությունների, Արևմուտքը չէր ցանկանա բանակցել Պուտինի հետ։
The Neue Zürcher Zeitung-ը ապրիլի 12-ին հայտնել է, որ բրիտանական կառավարությունը Ջոնսոնի օրոք ակնկալում է Ուկրաինայի ռազմական հաղթանակը: Մեծ Բրիտանիայի այն ժամանակվա արտաքին գործերի նախարար Լիզ Թրասը և այլ պահպանողական պատգամավորներ հանդես եկան պատերազմի ընդլայնման ռազմական մասայական աջակցության օգտին:
Այնուամենայնիվ, քննադատական ձայները, ինչպիսիք են Guardian-ի սյունակագիր Սայմոն Ջենքինսը, զգուշացնում են նման քաղաքականության ռիսկերի մասին և մեղադրում են բրիտանական կառավարությանը պատերազմն օգտագործելու համար սեփական քաղաքական հավակնություններն առաջ մղելու համար:
Հակամարտության աշխարհաքաղաքական հարթությունն էլ ավելի պարզ դարձավ, երբ ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Լլոյդ Օսթինը 2022 թվականի ապրիլի 25-ին Կիև կատարած այցից հետո հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը պատերազմը տեսնում է որպես Ռուսաստանին երկարաժամկետ հեռանկարում ռազմական և տնտեսապես թուլացնելու հնարավորություն։
Welt-ի վերջին հաղորդման համաձայն՝ Կիևի և Մոսկվայի միջև բանակցությունները վերջապես հանգեցրել են առաջին ուղիղ բանակցություններին Ստամբուլում՝ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի միջնորդությամբ 2022 թվականի մարտի վերջին։
Պայմանագրի նախագծում ամրագրված էին խաղաղության հիմնական սկզբունքները։ Ուկրաինան հավատարիմ է եղել «մշտական չեզոքությանը», ինչը բացառում էր ՆԱՏՕ-ի նման ռազմական դաշինքի անդամակցությունը: Դրա դիմաց Ռուսաստանը խոստացել է այլեւս չհարձակվել Ուկրաինայի վրա։
Այնուամենայնիվ, կային նաև վիճելի կետեր. Ռուսաստանը պահանջել է, որ ռուսաց լեզուն Ուկրաինայում երկրորդ պետական լեզու դարձվի, փոխադարձ պատժամիջոցները չեղարկվեն և միջազգային դատարաններում հայցերը դադարեցվեն։ Կիևը պետք է նաև օրենքով արգելի «ֆաշիզմը, նացիզմը և ագրեսիվ ազգայնականությունը»։