Երվանդ Խոսրովյան, 2 մարտի, 2024թ.
Ստորև ներկայացնում ենք ցնցող մի տեղեկատվություն՝ Շվեդիան կամավոր ԱՄՆ-ի գաղութ դառնալու կապակցությամբ: Նման պայնամագրեր Միացյալ Նահանգները շատ երկրների հետ ունեն, Գերմանիան նույնպես ԱՄՆ-ի վասալն է: Իրանի թագավորական ռեժիմի ժամանակ Իրանը նույն տեսակի նվաստացուցիչ պայմանագիր ուներ ԱՄՆ-ի հետ:
Այս հոդվածը ուժգին ապտակ է հայաստանյան, և ոչ միայն, «անկախականների», ինքնիշխանականների», արևմտյան գրանտակերների երեսին: Նրանցից պետք է պահանջել պատասխել, թե իրենք ինչքանով են ավելի «լավ տղա» ԱՄՆ-ին ասել՝ ոչ, այն էլ այն դեպքում, երբ Հայաստանը գտնվում է ԱՄՆ-ի համար աշխարհաքաղաքական ամենակարևոր տարածքում՝ համաշխարհային այս նոր ձևավորվող աշխարհակարգի թոհուբոհին: Հայաստանում ԱՄՆ դերի մասին վկայում է հենց իր դեսպանատան մեծությունն ու աշխատակազմի ծավալը:
Ընդվորում կապ չունի, թե ԱՄՆ ուղղակի կօկուպացնի Հայաստանը, թե դա կհանձնարարի տարածաշրջանում իր ՆԱՏՕ-ի անդամ և ամենակարևոր դաշնակցին՝ Թուրքիային:
Ռուսաստանի դեմ առավոտից գիշեր վայրահաչները թող համեմատեն ԱՄՆ-Շվեդիա պայմանագիրը՝ Հայաստան-Ռուսաստան պայմանագրերի հետ և, եթե ուղղակի ԿՀՎ-ի ու MI6-ի գործակալներ չեն, թող տրամաբանական պատասխան տան ժողովրդին, թե ինչո՞ւ են իրենք ձգտում դառնալ ԱՄՆ-ի գաղութ, կամ անդամակցել մի կառույցի՝ ԵՄ-ի, որը վաղուց ԱՄՆ-ի վասալն է:
Դյուրահավատների համար ներկայացնում ենք նաև ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի կայքում Շվեդիայի հետ «ԱՄՆ-Շվեդիա պաշտպանական համագործակցության համաձայնագրի բանակցությունների բացում» վերնագրով հրապարակված հայտարարությունը: Տեսեք թե ինչ գեղեցիկ փաթեթավորում ունի այդ հայտարարությունը, իսկ դրա բովանդակությունը հայտնի դարձավ այս տարի՝ գեղեցիկ փաթեթավորումը պատռելուց հետո: Եվ այսպես.
«Միացյալ Նահանգները ողջունում է Շվեդիայի պաշտպանության նախարար Պալ Յոնսոնի հայտարարությունը երկկողմ պաշտպանական համագործակցության համաձայնագրի բանակցությունների վերաբերյալ։ Երբ այս համաձայնագիրը ստորագրվի, մեր երկրներին թույլ կտա խորացնել մեր սերտ գործընկերությունը անվտանգության ոլորտում, ընդլայնել մեր համագործակցությունը անվտանգության բազմակողմ գործողություններում և միասին ամրապնդել անդրատլանտյան անվտանգությունը:
Շվեդիան Միացյալ Նահանգների և ՆԱՏՕ-ի պաշտպանական արժեքավոր գործընկերն է։ Միացյալ Նահանգները լիովին հավատարիմ է Շվեդիայի՝ ՆԱՏՕ-ի Դաշինքին միանալուն, և մենք անհամբեր սպասում ենք նրա անդամակցությանը հնարավորինս շուտ: Շվեդիայի հետ այս բանակցությունների բացումն արտացոլում է մեր հանձնառությունը՝ ամրապնդելու և աշխուժացնելու Ամերիկայի գործընկերությունները՝ ընդհանուր անվտանգության մարտահրավերներին դիմակայելու համար՝ միաժամանակ պաշտպանելով ընդհանուր շահերն ու արժեքները»:
Թարգմանաբար ներկայացնում ենք «www.aftonbladet.se»-ում 2024 թ. փետրվարի 25-ին տպագրված Յան Գիլուի (Jan Guillou ) հոդվածը.
«Կարծես Շվեդիան պատերազմեց ԱՄՆ-ի հետ ու պարտվեց։ Եթե կարդաք մեր կառավարության և ԱՄՆ-ի միջև վերջերս կնքված պաշտպանական համաձայնագիրը, այնտեղ՝ Շվեդիայում ներդրվում է ամերիկյան գերակայությունը։
Իհարկե, դա այն պատկերը չէ, որ հաղորդում են լրատվամիջոցները։ Rapport-ի ռեպորտաժից միայն ես հիշում եմ երջանիկ փոքրիկ Շվեդիայի պաշտպանության նախարարի և դժգոհ ամերիկացի պաշտպանության նախարարի պատկերները: Երբ նրանք ստորագրում էին գաղտնի համաձայնագիրը, կարծես դա հերթական սովորական գործարք էր: Դա չէ. այն եզակի է մեր պատմության մեջ և աներևակայելի հեռուն տանող: Խոսքը ամբողջական հանձնման մասին է։
Պայմանագրի տեքստում սկզբում ասվում է, որ Միացյալ Նահանգները պետք է ունենա «անխոչընդոտ մուտք և օգտագործում համաձայնեցված օբյեկտներ և տարածքներ»:
Իսկ որո՞նք են այդ համաձայնեցված օբյեկտներն ու տարածքները։ Դրանք թվարկված են 37-րդ էջում։ Սա ներառում է բոլոր շվեդական օդային նավատորմերը և բոլոր կարևոր բանակային կայանքները, ընդհանուր առմամբ կան 17: Այսպիսով, դա գործնականում Շվեդիայի ամբողջ պաշտպանությունն է, որի վրա ԱՄՆ-ն «անխոչընդոտ», այսինքն անսահմանափակ իշխանություն պետք է ունենա.
Պաշտպանական չճշտված կայանքներում որոշակի տարածքներ նույնպես շրջափակված կլինեն, որտեղ «միայն ԱՄՆ-ի ուժերը մուտք կունենան և կօգտագործեն», և որտեղ կկիրառվի ԱՄՆ իրավասությունը: Բայց դա բավարար չէ։ «Ըստ պահանջի», Միացյալ Նահանգները մուտք կունենա և կօգտագործի մասնավոր հողեր և ակտիվներ, ներառյալ ճանապարհները, նավահանգիստները և օդանավակայանները:
ԱՄՆ-ը նաև իրավունք է ստանում ազատորեն ընդլայնել «տարածքներն ու օբյեկտները» զենքի և պաշտպանական սարքավորումների պահպանման համար։ Զենքի տեսակի, այդ թվում՝ միջուկային զենքի համար բացառություններ չկան (հոդված 14): Կողմերը «կարող են խորհրդակցել դրա շուրջ այնքանով, որքանով դա անհրաժեշտ է»:
Այնուհետև Շվեդիայում տեղակայված ամերիկացի զինվորների առավելություններն ու իրավունքները թվարկված են բազմաթիվ էջերում: Շվեդիայում ԱՄՆ-ի անձնակազմը, նրանց ընտանիքի անդամները և քաղաքացիական ծառայողները պետք է անձնագրից և վիզայից ազատվեն, փոխարենը վավեր է ամերիկյան ռազմական ID քարտը, Շվեդիայի անվտանգության ոստիկանությանը թույլ չի տրվում ստուգել կամ վերահսկել ամերիկյան անձնակազմին: Սպասարկող ամերիկացիներին պատկանող բոլոր մեքենաները կունենան շվեդական պետհամարանիշներ, որոնց հնարավոր չէ հետապնդել: Ամերիկացի Բոլոր աշխատակիցները ազատված են հարկերից, ներառյալ ԱԱՀ-ից իրենց գնումների համար, և պետք է օգտվեն անմաքս բոլոր ապրանքներից, որոնք ցանկանում են արտահանել կամ բերել երկիր։
ԱՄՆ-ի բոլոր աշխատակիցները ազատվում են հարկերից, ներառյալ ԱԱՀ-ից իրենց գնումների համար և ազատվում են մաքսատուրքից ամբողջությամբ՝ ցանկացած ապրանքի համար, որը նրանք ցանկանում են արտահանել կամ մուտք գործել երկիր, ինչը նաև վերաբերում է արժույթին առանց սահմանափակումների: Ամերիկյան ինքնաթիռները պետք է ազատ մուտք ունենան Շվեդիայի օդային տարածք, նույնպես ամերիկյան նավագնացությունը պետք է ազատ մուտք ունենա Շվեդիայի տարածքային ջրեր:
Ամերիկյան ինքնաթիռները կամ նավերը չեն թույլատրվում ստուգվել շվեդական իշխանությունների կողմից և այլն: Եվ այսպես՝ կանոնակարգերի շատ երկար ցանկ է…
Բացի այդ, Շվեդիան սույնով «հրաժարվում է քրեական գործ հարուցելու իրավասության իրականացումից» (հոդված 12)՝ ԱՄՆ զինվորականների, նրանց ընտանիքի անդամների և քաղաքացիական անձնակազմի նկատմամբ: Որոշակիորեն հակասական է նույն բաժինը (Հոդված 12:3), որտեղ ասվում է. «Եթե ԱՄՆ զինված ուժերի անդամը կամ նրա հարազատը հետապնդվում է Շվեդիայի իշխանությունների կողմից, իրավասությունը պետք է իրականացվի շվեդական դատարանի կողմից»:
Լավ է հնչում. Բայց. «չի կարող հետապնդվել առանց քրեական հետապնդման (12.4), և եթե դատական վարույթը ձգձգվում է մեկ տարուց ավելի, ապա դրանք առոչինչ են։ Քանի որ շվեդական ոստիկանությունը չի կարող ամերիկացի կասկածյալներին իրենց բազաներից բերման ենթարկել, գործնականում դա նշանակում է, որ ամերիկացի զինվորներն Շվեդիայի պետության տարածքում օգտվում են անպատժելիությունից:
Քաղաքացիական հայցեր չեն կարող հարուցվել ԱՄՆ անձնակազմի դեմ (հոդված 15), և ցանկը տարածվում է փոքր հարցերի վրա, ինչպիսիք են հեռուստատեսային լիցենզիայի վճարներից ազատելը (հոդված 17), ԱՄՆ փոստային նամականիշերի օգտագործման իրավունքը, բայց պարտավորվում են կամուրջների և լաստանավեր օգտագործելու համար վճարումներ կատարել:
Եվ վերջապես, անհասկանալի դրույթը, որ շվեդական արհմիությունների կանոններն ու իրավունքները առոչինչ են դառնում՝ 36-րդ էջում։
Համաձայնագրի ամերիկացի կազմողները- շվեդների հետք էլ չկա- կարծես ամեն ինչի մասին մտածել են։ Բայց նրանք երկար փորձ ունեն բոլոր այն երկրներից, որոնք օկուպացրել են։ Միգուցե նրանք պարզապես հանել են դարակից գաղութացման պայմանագիրը, օրինակ Իրաքի հետ և մի փոքր խմբագրել:
Դիտարկվել է անգամ հարկերից ազատված տարածքները հանգստի, գնումների, զվարճանքի, համբուրգերների խանութների և անմաքս ալկհոլային խմիչքների օգտագործման իրավունքը (հոդված 21):
Այս շվեդական հպատակությունը մեծ տերությանն ամբողջովին եզակի չէ պատմականորեն: Բայց նման բան գտնելու համար պետք է վերադառնալ 18-րդ դարի երկրորդ կես։ Այն ժամանակ Ռուսաստանն էր, որ որոշ ժամանակ որոշեց Շվեդիայի արտաքին քաղաքականությունը։
Այնուամենայնիվ, այս նոր ձևանմուշը կամավոր է և կապ չունի ՆԱՏՕ-ի հետ: Պայմանագիրը գործում է միայն ԱՄՆ-ի և Շվեդիայի միջև։ Այս աշնանը կարող է պարզվել, որ Քրիսթերսոնի վարչակազմը Շվեդիայի պաշտպանական ուժերը դրել է նախագահ Դոնալդ Թրամփի տրամադրության տակ, նույնիսկ այն դեպքում, երբ նա դուրս է բերում Միացյալ Նահանգները ՆԱՏՕ-ից:
Սա պարզապես որևէ սկանդալ չէ: Սակայն անհասկանալի է, թե ինչպես կարող էր դա տեղի ունենալ գաղտնի, առանց արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում քաղաքական ընդդիմության հետ նվազագույն քննարկման։ Որովհետև հենց այդպես էլ պետք է տեղի ունենար։ Սոցիալ-դեմոկրատները, Ձախերը, Կանաչները և Կենտրոնական կուսակցությունները համաձայնության չե՞ն եկել ու բերանները փակել: Իսկ ի՞նչ էր մտածում կառավարությունը։ Արդյո՞ք ՍԴ-ի «ազգայնականները» իսկապես համաձա՞յն են Շվեդիայի անկախությունը վաճառելու հարցում և արդյո՞ք բերանները փակ են պահում: Ո՞վ էր իրականում ցանկանում պատերազմի դեպքում Շվեդիան դարձնել Ռուսաստանի բացարձակ հիմնական թիրախը Եվրոպայում։
Այս մասին՝ իմ կյանքի ամենամեծ քաղաքական սկանդալներից մեկի, շուրջ 126 լրացուցիչ հարց կա տալու։ Այս աշխատանքը մեծահոգաբար հանձնում եմ իմ երիտասարդ լրագրող գործընկերներին։