Հարցազրույց ԵՊՀ պրոֆեսոր Լյուդմիլա Հարությունյանի հետ /մաս 1-ին/:

Տիկի՛ն Հարությունյան, Գյումրիում տեղի ունեցած ողբերգությունը հասարակական շոկ առաջացրեց, մարդիկ դուրս եկան փողոց: Մի ամբողջ ընտանիքի նկատմամբ կատարված ոճրագործությունը դարձավ համաքաղաքային խնդիր Գյումրու և ողջ Հայաստանի համար: Դուք՝ իբրև սոցիոլոգ և պրոֆեսոր, ինչպե՞ս եք բացատրում տեղի ունեցածը:

Իրականում մեր հասարակությունը Գյումրու ողբերգության հետևանքով երկու մեծ ճգնաժամ ապրեց՝ ինքնության ճգնաժամ և անվտանգության ճգնաժամ: Մինչ այդ ողբերգական դեպքը մեր հասարակությանը հայտնի էին, թե ովքեր են մեր թշնամիները, ովքեր՝ պաշտպաններն ու փրկիչները: Բոլորս գիտենք, որ թշնամիները թուրքերն են, փրկիչները՝ ռուսները: Այդ միֆը կա, գործում է, ընկած է մեր ինքնության հիմքում: Այս դեպքում, երբ սպանողը ռուս զինվորն էր, թշնամին ու բարեկամը տեղերը փոխում և խառնվում են իրար, և ինքնության ողջ համակարգը խաթարվում է: Երկրորդը անվտանգության խնդիրն է. երբ որ սահմանին են մեզ վրա կրակում, մենք գիտենք, սպասում ենք, որ պիտի կրակեն, բայց երբ որ ներսում՝ Գյումրիում՝ տանը, քնած ժամանակ են կրակում, դա անվտանգության ճգնաժամ է առաջ բերում: Սրանք լուրջ սոցիալական ցնցումներ էին, որոնք ապրեց մեր հասարակությունը:

Այդ ցնցումների հետևա՞նքն էր, որ մարդիկ դուրս եկան փողոց ու պահանջեցին հանձնել հանցագործին մեր իրավապահներին:

Ես կարծում եմ, որ գյումրեցիները ցնցվեցին և փողոց դուրս եկան ոչ թե իրենց համաքաղաքացիների մահից, նրանք պատրաստ էին կազմակերպված գնալ ու հողին հանձնել Ավետիսյաններին, որովհետև գյումրեցիները մահ շատ են տեսել: Խնդիրն ուրիշ էր. նրանց փողոց դուրս բերեց ղեկավարների բացակայությունը: Ղեկավարությունը պետք է կազմակերպված արձագանքեր, բայց դա տեղի չունեցավ. իշխանությունը խիստ զգուշավորություն ցուցաբերեց:

Ի՞նչ պիտի աներ իշխանությունը, որ չարեց:

Ես հարցի նման ձևակերպումը չեմ ընդունում, որովհետև Հայաստանում կա ոչ միայն իշխանություն, այլև հասարակություն և ժողովուրդ: Փա՜ռք Աստծո, ժողովուրդը ընդվզեց, որովհետև սոցիալական պահանջները լուրջ խաթարված էին: Եթե պատասխանելու լինեմ Ձեր հարցին, պիտի ասեմ, որ իշխանությունը պիտի առաջնորդեր ժողովրդին ընդվզման: Զանգվածը կորցրել էր կողմնորոշումը, և երբ որ չգտնվեցին առաջնորդողներ, իսկ չինովնիկը (դատախազի մասին է խոոսքը), եկավ և հիմարություններ դուրս տվեց, զանգվածը շիվարեց և ինքնաբուխ պոռթկում տեղի ունեցավ: Պոռթկումը վազքն էր, երբ զանգվածը գնաց դեպի ռազմաբազա՝ այնտեղ, որտեղ գտնվում էր դահիճը: Փա՜ռք Աստծո, որ այդ գնալը կասեցվեց, որովհետև ռազմական բազայի վրա գնալ չի կարելի, բայց սա արդեն ամբոխն էր:

Ձեր դիտարկմամբ՝ այնտեղ կայի՞ն ուժեր կամ մարդիկ, ովքեր փորձում էին քաղաքականացնել իրավիճակը:

Ամենացավալին այն է, որ ժողովրդին սարքեցին ամբոխ, որը անթույլատրելի էր:

Իսկ ամբոխի մեջ ամեն տեսակի ուժեր էլ կան: Եթե ժողովրդի ընդվզումը կազմակերպվեր և ուղղորդվեր, նման բան տեղի չէր ունենա: Ղեկավարությունը պիտի տեղում լիներ ու դա աներ:

Օրինակ՝ դեպքից անմիջապես հետո նախագահի ցավակցությունը կամ սգո օր հայտարարելը կարո՞ղ էր նման ուղղորդում դիտվել:

Իհա՛րկե կարող էր, որովհետև այդ ուղղորդումների մեջ կլիներ նաև որոշակի բացատրություն, և շոկը կպակասեր: Իշխանությունն էլ շոկի պահ ունեցավ, որովհետև նա էլ չէր սպասում ներսում հնչած այդ կրակոցներին: Դա էր նաև պատճառը, որ սուգ չհայտարարվեց, բայց դա, միևնույնն է, բոլորիս սուգն էր: Օրինակ՝ ես ինքս ինձ համար սուգ հայտարարեցի և կարծում եմ՝ շատերը նույն կերպ վարվեցին: Այդ սգի մեջ մի լուսավոր կետ եղավ՝ դա Շիրակի մարզպետն էր, որը հրաժարվեց ռուսների փողը վերցնելուց: Սա շատ կարևոր բան էր, որովհետև մենք տեսանք ոչ միայն սգացող, այլ արժանապատիվ և հպարտ հային:

Հայաստանի իշխանության, ինչպես Դուք եք ասում, զգուշավորությունը կամ խուճապը Կրեմլի արձագանքո՞վ էր պայմանավորված:

Իշխանությունը ևս շոկ ու խուճապ ապրեց, առավել ևս, երբ լռեց Կրեմլը: Իսկ Կրեմլում շատ լավ գիտեն, թե ինչ է կատարվել, նրանք գիտեն, որ տեռորիստական ակտ է՝ ուղղված Ռուսաստանին: Կրեմլը առաջին պահին ձայն չհանեց, մեր իշխանությունը զգուշացավ, իսկ քաղաքական էլիտան վախեցավ, այս մասին է վկայում այն հանգամանքը, որ մենք ականատես եղանք, ոչ թե մեկ կամ երկու հոգու բացակայության, այլ մի ամբողջ համակարգի: Իսկ այն չինովնիկը /խոսքը գլխավոր դատախազի մասին է-խմբ./, որ եկել էր Գյումրի ու ինչ-որ բաներ էր ասում, նա համակարգից դուրս էր եկել և պահի ազդեցության տակ էր գործում, ինչն անթույլատրելի է: Ես գտնում եմ, որ գլխավոր դատախազը ճգնաժամի պահին ոչ պրոֆեսիոնալ գործեց և նրան դրա համար պետք է պատժել:

Դուք չե՞ք հավատում այն վարկածին, թե ռուս ժամկետային զինծառայող Պերմյակովը գործել է միանյակ:

Ես գտնում եմ, որ գործել է մի ամբողջ խումբ, և կատարվածը, կրկնում եմ, տեռորիստական ակտ էր ընդդեմ Ռուսաստանի: Ավելին՝ Ռուսաստանը շատ լավ հասկանում է, որ սա մի գժի արած գործ չէ, հնարավոր է, որ իրենք մեղադրվեն կազմակերպված հանցագործության մեջ: Իսկ հանցագործը բազայից է եկել՝ սկիզբը բազան է:

Ի՞նչ դասեր պիտի քաղի այս միջադեպից Հայաստանը:

Ռուսաստանում շատ լավ են հասկանում, ինչ է կատարվել, և նաև դա է պատճառը, որ իրենք ի սկզբանե հայտարարեցին՝ թողեք մեզ, տեսնենք՝ ինչ է կատարվել: Գյումրու ողբերգության լիարժեք բացահայտումը ավելի շատ իրենց է պետք, քան մեզ: Տեղի է ունեցել հրեշավոր սպանություն, որը քրեական հանցագործություն է, բայց իրականում կատարվել է աշխարհաքաղաքական հանցագործություն:

Ձեր կարծիքով՝ որտե՞ղ, ավելի ճիշտ՝ ո՞ր երկրի իրավապահները պիտի իրականացնեն դատավարությունը՝ Հայաստանի՞, թե՞ Ռուսաստանի: Համենայն դեպս, մեր հասարակությունը պահանջ է դնում, որ գործը քննեն մեր իրավապահները:

Իհա՛րկե ռուսները պիտի դատեն, և պիտի մինչև վերջ դատեն: Հայերն էլ պիտի դատեն: Երկուսն էլ պիտի դատեն, որովհետև հանցագործությունը կատարվել է և՛ Ռուսաստանի, և՛ Հայաստանի դեմ: Մեկը մյուսի հետևից և՛ Հայաստանի, և՛ Ռուսաստանի դատարանները պիտի դատեն՝ անպայման Հայաստանի տարածքում, որպեսզի հասարակությունը հետևելու և վերահսկելու հնարավորություն ունենա: Վերադառնալով ժողովրդի պահանջին, որը, ցավոք, վերջում ամբոխի վերածվեց: Նախ շնորհակալություն ամբոխին այն ամենի համար, ինչ նա արեց, բայց հիմա, երբ սթափվել ենք ու մեր սուգն էլ արել ենք, պիտի հասկանանք, որ գիտակցված գործողությունների անցնելու ժամանակն է:

Առաջին՝ պետք է վերջ տալ խուճապին: Երկրորդ՝ ստեղծվել է քննչական խումբ՝ երկու երկրների իրավապահների մասնակցությամբ, պետք է հնարավորություն տանք՝ աշխատեն: Երրորդ՝ պետք է ձերբազատվենք մեր միֆերից ու հասկանանք մի պարզ բան՝ ձրի պանիրը միայն մկան թակարդում է լինում: Մենք վերջապես պիտի գիտակցենք, որ Ռուսաստանը չի կարող մեզ պաշտպանել, որովհետև Ռուսաստանն ինքը պաշտպանության կարիք ունի, նրա վրա հիմա չորս կողմից հարվածներ են տեղում: Եվ եթե մենք ուզում ենք ունենալ մեծ եղբայր կամ ռազմավարական գործընկեր, պիտի պատրաստ լինենք Ռուսաստանին ուղղված հարվածները կրելու նաև մեզ վրա: Ես գտնում եմ, որ մենք պիտի դադարենք մտածել, որ ռուսները մեր փրկիչներն են: Դառնալով Գյումրու դեպքերին՝ պետք է ասեմ, որ ամենաաններելին քաղաքական էլիտայի ու երկրի հեռուստատեսության պահվածքն էր: Երկրում այդ տեսակ հեռուստատեսություն ունենալը ուղղակի խայտառակություն է. բացի անճաշակ զվարճանքից՝ ուրիշ ոչ մի բան անել չգիտեն:

Հարցազրույցը՝ Կարինե Սարիբեկյանի

ayeli.am

 

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert