Յունիս 7-ին Թուրքիոյ մէջ տեղի ունեցան 25-րդ գումարման խորհրդարանի ընտրութիւնները: Տարբեր կուսակցութիւններու կողմէ առաջադրուած ազգութեամբ 5 հայ թեկնածուներէն 3-ը յաղթահարեցին անցողիկ շեմը: Անոնմէ մէկը եւ թերեւս հայկական համայնքի կողմէ ամենասիրուած թեկնածուն ընդդիմադիր «Ժողովուրդներու Ժողովարական (HDP) քրտամէտ կուսակցութեան կողմէ առաջադրուած Կարօ Փայլանն է:
Ermenihaber.am-ի թղթակիցին հետ զրոյցի ընթացքին Փայլանը, ընտրուելէ ետք առաջին անգամ խօսելով հայաստանեան լսարանի համար, պատմած է իր նախկին գործունէութեան, ապագայ ծրագիրներուն մասին ու ներկայացուցած է Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու կարգաւորման իր բանաձեւը:
Հարցազրոյցը ներկայացուած է ստորեւ.
-Նախապէս աւելի շատ կրթական հարցերով կը զբաղէիք, քաղաքականութեամբ հետաքրքրուած չէիր , ինչպէ՞ս եղաւ թեկնածութեան առաջակը:
-Իրականութեան մէջ Թուրքիոյ մէջ «հայ եմ» ըսելը արդէն իսկ քաղաքական բան մըն է: Եթէ հայերով հետաքրքրուած ես, սեփական ինքնութեամբ հետաքրքրուած ես, կը նշանակէ քաղաքականութեամբ ալ հետաքրքրուած ես: Երիտասարդ տարիներէս սկսեալ հայկական կազմակերպութիւններու մէջ աշխատած եմ, այնուհետեւ հայկական դպրոցի տնօրէն եղած եմ: Եւ բոլոր աշխատանքներս հայկական համայնքի խնդիրներով եղած են: Բացի այդ՝ Հրանդ Տինքի սպանութիւնը մեզ շատ քաղաքականացուց: Մինչեւ այդ ողբերգական իրադարձութիւնը ես դպրոցի տնօրէն էի, եւ միաժամանակ` գործարար: Սակայն Տինքի սպանութեան օրը ինծի համար դարձաւ բեկումնային օր, երբ հասկցայ, որ այս երկրին մէջ փող վաստակելս չէ, որ կարեւոր է: Հասկցայ, որ ինչ-որ բան պէտք է փոխել եւ կեանքս նուիրեցի Հրանդ Տինքի սպանութեան մեղաւորները գտնելու պայքարին ու միեւնոյն ժամանակ հայ աշակերտներու խնդիրներու բարձրացման: Այնուհետեւ 2011 թուականին հասարակական խումբ մը գործիչներու հետ հիմնեցինք Ժողովուրդներու ժողովրդավարական Քոնկրէսը: Իսկ 2013-ին մեր կուսակցութիւնը հիմնեցինք:
– Եթէ այլ կուսակցութենէ ստանայիք առաջադրուելու առաջարկ, կ’ընդունէի՞ք:
-Ոչ , չէի ընդուներ: Ինծի համար կարեւոր է կեանքի բոլոր բնագաւառներուն մէջ հաւասարութիւնը: Իսկ միւս կուսակցութիւնները ժողովրդավարութեան վերաբերող հարցերուն մէջ «բայց»եր ունին: Անոնք չեն հաւատար հաւասարութեան եւ իրենց կուսակցութիւններուն մէջ գերիշխողը մէկ ինքնութիւն է: Իսկ մեր կուսակցութեան մէջ հաւասարութիւն կայ ` առանց «բայց»երու: Իմ կուսակցութեանս մէջ ինծի որպէս հայ օտարացած չեմ զգար:
– Ինչպէս գիտէք, ԱԶԿ-ի մէջ եւ ԺՀԿ-ի մէջ ալ հայ պատգամաւորներ կան: Պատգամաւորական գործունէութեանդ մէջ պատրա՞ստ էք անոնց հետ համագործակցելու, թէկուզ հայերուն վերաբերող հարցերով:
-Սելինան շատ մօտ ընկերս է: (Սելինա Օզուզուն Տողանը «Ժողովրդահանրապետական կուսակցութենէն» ընտրուած հայ պատգամաւոր է) Կը կարծեմ, որ անոր հետ անցնելիք ճանապարհ ունինք: Իսկ Մարգարի (Մարգար Եսայեանը իշխանական «Արդարութիւն եւ զարգացում կուսակցութենէն»ընտրուած հայ պատգամաւոր է) հետ ժամանակին գաղափարակիցներ եղած ենք, նոյնիսկ Էրտողանի դէմ համատեղ հռչակագիրներ հեղինակած ենք: Սակայն Մարգարի վերջին 3 տարուան գործունէութեան եթէ նայինք, իշխանութիւնները գովաբանող լեզուով կը խօսի: Իսկ ատոր ես երբեք չեմ կրնար մասնակցիլ: Եթէ ան կարենայ ձերբազատիլ այդ գործունէութենէն, կը համագործակցինք, իսկ եթէ ոչ, Մարգարին հայ ըլլալը ոչ մէկ նշանակութիւն ունի: Ինծի համար ազգութեամբ ոչ հայ ուրիշ մարդիկ Մարգարէն շատ աւելի կարեւոր կրնան ըլլալ: Օրինակ` ունիմ մեծ թիւով կուսակցիներ, որոնք հայեր չեն, բայց հայերուն վերաբերող հարցերով Մարգարէն1000 անգամ աւելի սրտացաւ են:
– Ի՞նչ կը նշանակէ ձեզի համար ըլլալ հայ պատգամաւոր Թուրքիոյ խորհրդարանին մէջ: Հայկական խնդիրներով զբաղելու պատասխանատուութիւն կը զգա՞ք:
-Անկասկած կը զգամ: Շարք մը խնդիրներ ունինք: Անցեալի հետ առերեսուելու, Հրանդի, Սեւակի, ցեղասպանութեան խնդիրներ ունինք: Մշակութային մեծ կորուստ ունինք, որ առ այսօր փոխհատուցուած չէ: Սակայն ես այսպէս կը մտածեմ. եթէ այս բոլոր խնդիրներուն լուծման համար մենք հայերս միայնակ պայքարինք, յաջողութեան չենք հասնիր: Մեր կուսակցութեան սկզբունքներէն է, որ այս խնդիրներուն համար պայքարինք այլ ազգերու հետ միասնաբար: Բայց, բնականաբար, ես անձնապէս իմ պայքարս կը տանիմ: Ժխտողական քաղաքականութեան դէմ պայքարողներէն մէկը պիտի ըլլամ, մեր համայնքին վերաբերող խնդիրներու լուծման համար պիտի պայքարիմ, անկախ այն բանէն՝ անոնք ըլլան պարտիարքարանի, դպրոցներու թէ հիմնադրամներու խնդիրները:
-Թուարկած խնդիրները կը վերաբերին հայ համայնքին, իսկ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու կարգաւորման հարցով կը պատրաստուի՞ք ինչ-որ քայլեր ընելու:
-Ի հարկէ: Բայց այս հարցով ինծի համար կարեւոր մէկ բան կայ: Հայոց ցեղասպանութիւնը այստեղ եղած է, բայց յաճախ կը դիտեմ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւններու ծիրէն ներս: Ցեղասպանութիւնը այստեղ տեղի ունեցած է ու առերեսումն ալ այստեղ պէտք է ըլլայ: Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւնները կը կազմեն այս հարցի ընդամէնը մէկ մասը, բայց ոչ` հիմքը: Ես կը կարծեմ, որ քանի դեռ հանրութեան մէջ առերեսումը չէ հասունցած, արձանագրութիւնները իմաստ չեն կրնար ունենալ:
-Այսինքն յարաբերութիւններու կարգաւորումը կը կապէք ցեղասպանութեան ճանաչմա՞ն հետ: Ինչպէս գիտէք, ՀՀ նախագահն առաջարկած էր առանց նախապայմաններու բանալ սահմանները:
– Այո, գիտեմ ու այդ տեսակէտը չեմ ընդունիր: Նախ եւ առաջ պէտք է Թուրքիոյ մէջ ցեղասպանութեան յանցանքը գիտակցուի, հայկական ինքնութիւնը կարգաւորուի եւ Հայաստանի նկատմամբ թշնամանքը վերանայ: Անշուշտ, ես կը յարգեմ Հայաստանի եւ Սփիւռքի մղած պայքարը: Բայց կոչ կը յղեմ բոլորին, բոլոր հայկական կուսակցութիւններուն, որոնց շարքին ` դաշնակցականներուն, եկէք այդ պայքարը այստեղ մղենք: Թուրքիա եկած ամէն մէկ հայ կ՛ունենայ իր ներգործութիւնը:
-ԺԺԿ-ի յաղթանակը սպասելի՞ էր ձեզի համար:
– Սպասելի էր: Թուրք հասարակութիւնը փոխուելու գործընթացի մէջ: Խօսք մը կայ` գիշերուան ամենամութ կէտը առաւօտեան ու արեւին ամենամօտ պահն է: Իսկապէս գիշերուան ամենամութ կէտին վրայ էինք եւ լուսաւոր առաւօտ մտանք: