Վաշինգտոնի` քրդերին զինամթերք փոխանցելու վերջերս կայացրած որոշումը, Անկարայի պատասխան հայտարարությունը քրդերի դեմ Սիրիայի տարածքում վերգետնյա ռազմական գործողություններ սկսելու մասին, Խորհրդարանական ընտրությունները Թուրքիայում և միլիոնավոր սիրիական փախստականներ` այս բոլոր հարցերը միանշանակ է´լ ավելի մեծ լարվածություն կստեղծեն հարևան Թուրքիայում:
Այդ ամենն անպայման կարտացոլվի մեր երկրի վրա: Դեռևս նախկին Կառավարության օրոք Թուրքիայի քաղաքացիներին սկսեցին զանգվածայնորեն վրացական անձնագրել տրամադրել: Ոչ պաշտոնական տվյալների համաձայն միայն` վերջին տասը տարիների ընթացքում շուրջ 100 000 թուրք ստացել է վրացական քաղաքացիություն: Դրան անհրաժեշտ է հավելել նաև Շևարդնաձեի ստորագրած Կարսի պայմանագիրը Թուրքիայի հետ: 1921թ. Կարսի պայմանագիրը վրացական իշխանությունները ստորագրել են 1992 թ.-ին: Վրաստանի երկրորդ նախագահի կողմից ստորագրված պայմանագրի վավերականությունն անժամկետ է:
Մինչ խորհրդային իշխանությունները 1921թ. կձևակերպեին մեզ համար անշահավետ Կարսի պայմանագիրը, 1918թ. Վրաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի կառավարությունները Թուրքիայի հետ ստորագրեցին է´լ ավելի անշահավետ և ստրկային Բաթումիի պայմանագիրը: Մինչդեռ, հարկ է նշել, որ Բաթումիի պայմանագրի ստորագրելու պահին թուրք զինվորները գտնվում էին Անդրկովկասի տարածքում: Այդ պահին թուրք զինվորները բռնագրավել էին Բաթումին, Կարսը, Ալեքսանդրապոլը, Ախալցխան, Ախալքալաքը, Սուրմալուն, Էջմիածինը:
Բաթումիի պայմանագրի պայմանների համաձայն` Վրաստանը կորցրեց 11 381 քառ. կմ տարածք շուրջ 250 000 մարդ բնակչությամբ: Հայաստանը զրկվեց 18 125 քառ. կմ տարածքից` 404 000 մարդ բնակչությամբ:
Բացի այդ 1918թ. հունիսի 4-ին Վրաստանի և Թուրքիայի միջև ստորագրվել էր ևս մեկ պայմանագիր, որի համաձայն` վրացական Կառավարությունը պարտավոր էր ցրել իր բանակը, ինչպես նաև իր տարածքից աքսորել բոլոր այն զինվորական կամ քաղաքացիական անձանց, ովքեր դեմ կլինեին Թուրքիայի և Վրաստանի միջև գոյություն ունեցող հարաբերություններին: Այն տարիներին թուրքերը ամբողջական վերահսկողություն ստանձնեցին վրացական երկաթուղիների վրա:
Նոէ Ժորանիայի Կառավարությունը Աջարիան անվանում էր Մուսուլմանական Վրաստան: Առաջին Հանրապետության տարիներին Աջարիայում անցկացվեց ռեֆերենդում, որի արդյունքների համաձայն` շրջանին տրվեց ինքնավարութան կարգավիճակ: 1921թ.-ին Վրաստանի Սահմանադրությունում գոյություն ուներ նման գրառում. «Վրտաստանի անբաժանելի մասն են կազմում Աբխազիան (Սուխումիի մարզ), Մուսուլմանական Վրաստանը (Բաթումիի մարզը), Զաքատալան (Զաքատալիի մարզ): Այս երեք շրջաններն ունեն ինքնավար Կառավարություն»:
1918թ. Թուրքիան բռնագրավել է Հարավային Վրաստանի մեծ մասը: Միայն Գերմանիայի` Թուրքիայի ռազմական դաշնակցի միջամտությունն այն տարիներին փրկեց Վրտաստանի մնացած մասը: 1920թ. գարնանը Թուրքիան հայտարարեց կապիտուլյացիայի մասին: Տվյալ իրադարձությունը մեխանիկորեն չեղյալ էր հայտարարում Բաթումիի պայմանագիրը: Աջարիայի տարածք մտան Անտանտի զորքերը, որոնք 1920թ. հուլիսին թուրքերի կողմից գրավված տարածքները վերադարձրին վրացական ղեկավարության վերահսկողության տակ:
Ինչ վերաբերում է 1921թ. հոկտեմբերի 16-ին ստորագրված Կարսի պայմանագրին, այն ստորագրել են երեք սուբյեկտներ: Առաջինը` Անդրկովկասի խորհրդային հանրապետությունները, երկրորդը` Ռուսաստանը և երրորդը` Թուրքիան: Այս պայմանգրի պայմանների համաձայն` Թուրքիայի վերահսկողություն տակ անցան Կարսը, Արդահանը, Արդվինը: Բաթումին վերադաձվեց Խորհրդային Վրաստանի կազմում, բայց այն պայմանով, որ մուսուլմանական Վրաստանը կունենա ինքնավարության բարձր մակարդակ:
Կարսի պայմանագրի համաձայն` հենց Թուրքիան է Աջարիայի շրջանի ինքնավարության պահպանման երաշխիքը: Այն դեպքում, եթե ինչ-որ բան սպառնա Աջարիայի Հանրապետությանը, Թուրքիան իրավունք ունի միջամտության, այդ թվում նաև ռազմական միջամտության մասին ինքնուրույն որոշում կայացնել:
Հարկ է նշել, որ Կարսի պայմանագրի ստորագրման պահին Խորհրդային իշխանությունը ծայրահեղ թույլ էր: Խորհրդային Միությունն ընդունում էր այդ պայմանագիրը` որպես իր ընկերությունը Թուրքիայի պարտադրելու փորձ: Այդ իսկ պատճառով տվյալ պայմանագիրն ավելի համապատասխանում է Թուրքիայի, քան Խորհրդային Միության շահերին: Արդեն չենք խոսում Անդրկովկասի Հանրապետությունների շահերի մասին, որոնց կարծիքն այն տարիներին ոչ ոքի չէր էլ հետաքրքրում:
Հետաքրքիր է, որ արդեն իսկ 1940թ. Մոլոտովի` Գերմանիա կատարած այցելության ընթացքում Խորհրդային կառավարությունը հիտլերյան Գերմանիայից պահանջում էր աջակցել Թուրքիային փոխանցված տարածքների հանդեպ վերահսկողությունը վերականգնելու ԽՍՀՄ-ի ձգտմանը: Հարկ է նշել, որ Բեռլինյան հայտարարությունից հետո ԽՍՀՄ-ի Արտաքին գործերի նախարարները, Թուրքիայի ներկայացուցիչները միանգամից ժամանեցին Մոսկվա` բանակցությունների: Խորհրդային Կառավարությունը պահանջեց վերանայել Կարսի պայմանագրի պայմանները:
1943թ. իրավիճակն ավելի փոխվեց: ԽՍՀՄ-ի կառավարությանն ուղղված իր նամակում դեսպան Վինոգրադովը գրում է. «Քանի որ միջազգային դրությունը կտրուկ փոխվել է, չեզոք Թուրքիան դառնում է ավելի ու ավելի բացասական գործոն, որը խանգարում է մեզ և մեր դաշնակիցներին Բալկանյան թերակղզու տարածքում ռազմական գործողություններ վարել: Մենք թուրքական կառավարությանը պետք է առաջարկենք, որպեսզի իրենց տարածքը տրամադրեն մեզ մեր զինվորների անցումն ապահովելու համար: Եթե թուրքերը հրաժարվեն բավարարել մեր պահանջները, դա կմեծացնի մեր պահանջները, այդ թվոււմ նաև տարածքային, որոնք կուտակվել են Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերի ստորագրման պահից»:
1945թ. մայիսի 24-ին Մոսկվա է ժամանել Թուրքիայի Արտաքին գործերի նախարարը: Թուրքական պատվիրակության հետ հանդիպման ընթացքում Մոլոտովը հատարարել է, որ «ԽՍՀՄ-ը ճիշտ ժամանակն է համարում Կարսի պայմանագիրը վերանայելու համար, որը ստորագրվել է առանց հաշվի առնելու Վրաստանի և Հայաստանի շահերը: Հայաստանը և Վրաստանը կորցրել են պատմականորեն իրենց պատկանող հսկայական տարածքներ, որոնց վրա խիտ բնակեցված է հայ և վրացի բնակչություն»: Մոլոտովի տվյալ հայտարարությանը թուրք նախարարը պատասխանեց հետևյալը. «Այն տարիներին Թուրքիան Խորհրդային Միությանը ընկերության ձեռք մեկնեց: ԽՍՀՄ-ը ընդունեց այն մի քանի քառ. կմ. տարածքների հետ միասին»: Դրանով իսկ թուրք նախարարը նշում էր, որ Բաթումիի հանձնումը ԽՍՀՄ-ի կազմի մեջ թուրք պետության կողմից «բարի կամքի» դրսևորում էր: Թուրքերը միանշանակ Բաթումին համարում են իրենց պետության մի մասը, որն անարդարացիորեն այսօր գտնվում է Վրաստանի կազմում:
Ինչ էլ որ լինի, 1992թ. Վրաստանի Կառավարությունը հարություն տվեց Կարսի պայմանագրին: Պայմանագիր, որն առանց որևէ հիմնավորման Թուրքիային նվիրեց պատմական Հայաստանի և Վրաստանի հսկայական տարածքներ, ինչպես նաև Թուրքիային լիազորեց եզակի իրավունքներով Աջարիայի Ինքնավար Հանրապետության նկատմամբ:
Մերձավոր Արևելքում ձևավորված անդադար փոփոխվող իրավիճակի հաշվառմամբ` Վրաստանը պետք է պատրաստ լինի ամեն ինչի, այդ թվում նաև Կարսի պայմանագրի չեղյալ հայտարարմանը և թուրք կառավարությանը ներկայացնելու մեր նախնիների տարածքները Վրաստանին վերադարձնելու իրենց պահանջը:
Րուսերեն տարբերակը՝
Недавнее решение Вашингтона о передаче курдам американского оружия, ответное заявление Анкары о начале наземной военной операции на территории Сирии –против курдов, парламентские выборы в Турции и миллионы сирийских беженцев –все эти вопросы однозначно создадут еще больше напряжения в соседней с Грузией Турции.
Все это обязательно отразится и на нашей стране. Еще во времена предыдущего правительства гражданам Турции начали массово выдавать грузинские паспорта. Только по неофициальным данным за прошедшие 10 лет около 100 000 турок получили грузинское гражданство. К этому необходимо добавить и подписанный Шеварднадзе Карсский договор с Турцией. Созданный в 1921 году Карсский договор грузинские власти подписали в 1992 году. Действие договора, подписанного вторым президентом Грузии –бессрочное.
Прежде, чем советские власти в 1921 году оформили невыгодный для нас Карссикй договор, в 1918 году правительства Грузии, Армении и Азербайджана подписали с Турцией еще более невыгодный и рабский Батумский договор. Однако, необходимо напомнить, что в момент подписания Батумского договора, турецкие войска находились на территории Закавказья. В тот момент турецкие войска оккупировали Батуми, Карс, Александрополь, Ахалцихе, Ахалкалак, Сурмалу, Эчмиадзин.
Согласно условиям Батумского договора Грузия потеряла 11 381 квадратный километр своих территорий, с населением около 250 000 человек. Армения лишилась 18 125 квадратных километров с населением в 404 000 человек.
Кроме этого, 4 июня 1918 года между Грузией и Турцией был подписан еще один договор, согласно которому грузинское правительство обязалось распустить свою армию, а так же изгнать со своей территории всех тех –военных и гражданских лиц, которые бы противились существующим между Турцией и Грузией «»отношениям. В те году турки заполучили полный контроль над грузинскими железными дорогами.
Правительство Ное Жордания называло Аджарию –мусульманской Грузией. В году Первой Республики в Аджарии был проведен референдум, по результатам которого регион получил статус автономии. В Конституции Грузии от 1921 года существовала следующая запись: «Неотъемлемой частью Грузии являются –Абхазия (Сухумская область), мусульманская Грузия (Батумская область), Закатала (Закаталиская область). Эти три региона имеют автономное правительство».
В 1918 году Турция оккупировала большую часть западной Грузии. Только лишь вмешательство Германии –военного союзника Турции, спасло в те годы остальную часть Грузии. Весной 1920 года Турция объявила о капитуляции. Данное событие автоматически денонсировало Батумский договор. На территорию Аджарии вошли войска Антанты, которые в июле 1920 года вернули отнятые турками территории под контроль грузинского руководства.
Что же касается Карского договора подписанного 16 октября 1921 года –его подписывали три субъекта. Первый –Закавказские советские республики, Второй –Россия и третий –Турция. Согласно условиям этого договора Турция получила контроль над Карсом, Ардаганом, Арвтином. Батуми был возвращен в состав Советской Грузии, но с условием, что мусульманская Грузия будет иметь высокий уровень автономии.
Согласно Карскому договору именно Турция является гарантом сохранения автономности Аджарского региона. В случае, если что либо будет грозить автономности Аджарской Республики, Турция имеет право самостоятельно принять решение о вмешательстве, в том числе и военном вмешательстве.
Следует отметить, что на момент подписания Карсского договора Советское правительство было крайне слабым. Советский Союз воспринимал этот договор как попытку навязать Турции свою дружбу. Именно по этому данный договор больше соответствует интересам Турции, чем Советского Союза. Уже не говорим о интересах Закавказских республик, мнение которых в те годы абсолютно никого не интересовало.
Интересно, что уже в 1940 году, в ходе визита Молотова в Германию, Советское правительство требовало от гитлеровской Германии поддержать стремление СССР к восстановлению контроля над территориями переданными Турции. Следует отметить. Что после Берлинского заявления министра Иностранных Дел СССР, представители Турции сразу же прибыли в Москву, на переговоры. Советское правительство выставило требования о пересмотре условий Карсского договора.
В 1943 году обстановка еще больше изменилась. В своем письме к правительству СССР, советский посол Виноградов пишет: «Из-за того, что международная ситуация резко изменилась, нейтралитет Турции становиться все больше и больше негативным фактором, который мешает нам и нашим союзникам вести военные действия на территории Балканского полуострова. Мы должны предложить турецкому правительству предоставить их территорию для прохода наших войск. В случае, если турки откажутся удовлетворить наши требования, это должно увеличить наши претензии, в том числе и территориальные, которые накопились с момента подписания Московского и Карсского договоров».
24 мая 1945 года в Москву прибыл министр иностранных дел Турции. В ходе встречи с турецкой делегацией Молотов заявил, что «СССР считает своевременным начало пересмотра Карсского договора, который был заключен без учета интересов Грузии и Армении. Армения и Грузия потеряли обширные территории, исторически принадлежащие им, и на которых компактно проживало армянское и грузинское население». На данное заявление Молотова турецкий министр ответил следующее: «В те году Турция протянула Советскому Союзу руку дружбы. СССР принял эту руку, вместе в несколькими квадратными километрами территорий». Тем самым турецкий министр указал на то, что передача Батумского региона в состав СССР была актом «доброй воли» со стороны турецкого руководства. Турки однозначно считают Батуми частью своего государства, которая, несправедливо, сегодня находиться в составе Грузии.
Как бы то ни было, в 1992 году правительство Грузии воскресило Карсский договор. Договор, который без всяких на то оснований, подарил Турции огромные территории исторической Армении и Грузии, а так же наделил Турцию уникальными правами на территории Аджарской Автономной Республики.
С учетом постоянно меняющейся обстановки, сложившейся на Ближнем Востоке, Грузия должна быть готова ко всему. В том числе и к расторжению Карского договора и к выставлению турецкому правительству претензий по возвращению в состав Грузии наших исконных территорий.