Չինաստանը և Ռուսաստանը պատրաստ են վերջ դնել համաշխարհային ֆինանսների վրա ԱՄՆ-ի գերակայությանը

Չինաստանը և Ռուսաստանը կառուցում են համատեղ միջազգային ֆինանսական շրջանակ՝ վերջ դնելու ԱՄՆ գերակայությանը համաշխարհային ֆինանսների վրա՝ 2008 թվականի ֆինանսական ճգնաժամից և ԱՄՆ-ի կախվածության վտանգների և Վաշինգտոնի կողմից տնտեսական գործիքները որպես քաղաքական զենք օգտագործելու վտանգների ի հայտ գալուց հետո:

Շաբաթվա սկզբին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը լայնածավալ բանակցություններ է վարել իր չինացի գործընկեր Սի Ցզինպինի հետ, և երկու առաջնորդները պայմանավորվել են նոր համատեղ միջազգային ֆինանսական շրջանակ ստեղծելու ծրագրերի շուրջ, հաղորդում է Fars-ը:

Չինաստանը և Ռուսաստանը նման միջոցների են գնում այն ​​բանից հետո, երբ 2008 թվականի համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը բացահայտեց ԱՄՆ-ից չափազանց կախվածության վտանգները: Այնուամենայնիվ, Մոսկվայի և Պեկինի դեմ ԱՄՆ տնտեսական պատժամիջոցները, ըստ երևույթին, ակտիվացրել են այլընտրանքներ գտնելու ջանքերը:

* Բանկային գործունեությունը Վաշինգտոնում

Ամերիկակենտրոն ֆինանսական ճարտարապետությունը հզորության հսկայական աղբյուր է. Միջազգային առևտրի մեծ մասն իրականացվում է ԱՄՆ դոլարով, վճարումները փոխանցվում են Swift գործարքների համակարգի միջոցով, որում ԱՄՆ-ն ունի հսկայական ազդեցություն, մինչդեռ ֆինանսավորումը տրամադրվում է ԱՄՆ-ի գլխավորած ներդրումային բանկերի կողմից: Պարտքերը գնահատվում են երկրի վարկանիշային գործակալությունների կողմից և նույնիսկ պահառուներն են: Անգամ խոշոր վարկային գործառնություններն են ամերիկական:

Ուժի այս տնտեսական գործիքները Վաշինգտոնին հնարավորություն են տալիս կայսրություն կառուցել. նա կարող է կառավարել հսկայական առևտրային դեֆիցիտը, հավաքել տվյալներ իր թշնամիների մասին, բարեհաճորեն վերաբերվել իր դաշնակիցներին և պատժամիջոցներ կիրառել իր թշնամիների դեմ:

Ամերիկաակենտրոն ֆինանսական ճարտարապետությունն այլևս կայուն չէ:

  Սպիտակ տունը կորցրել է իր բացասական առևտրային հաշվեկշռի վերահսկողությունը, պարտքերի պարույրը դուրս է եկել վերահսկողությունից, իսկ մոլեգնող գնաճը ոչնչացնում է նրա արժույթը: Իրավիճակն ավելի վատթարացրեց այն, որ Վաշինգտոնն օգտագործում է իր ֆինանսական ճարտարապետությունը որպես արտաքին քաղաքականության գործիք՝ պատժամիջոցներ սահմանելով իր թշնամիների դեմ: ԱՄՆ անվտանգության ռազմավարությունը հաստատում է, որ երկու հիմնական երկրները՝ Չինաստանն ու Ռուսաստանը, գտնվում են Վաշինգտոնի նշանառության տակ: Դա ստիպում է Մոսկվային և Պեկինին ստեղծել այլընտրանքային ֆինանսական ճարտարապետություն՝ ԱՄՆ-ից առանձին:

* Ապադոլարիզացիայի քաղաքականություն

  Ապադոլարիզացիան՝ ԱՄՆ դոլարից որպես պահուստային և փոխարժեքի արժույթի կախվածության նվազումը շատ դժվար է, քանի որ դոլարի գերիշխող դերը սահմանվել է միջազգային ֆինանսական համակարգի համար ավելի քան 75 տարի։

Դոլարը պահպանել է իր ամուր դիրքերը երեք պատճառով՝ ԱՄՆ տնտեսության մեծ չափ, դոլարի արժեքի պահպանումը՝ ցածր գնաճի պահպանելով, բաց ֆինանսական շուկա և իրացվելիություն։ Քանի որ ԱՄՆ տնտեսությունը համեմատաբար նվազում է, գնաճը դուրս է գալիս վերահսկողությունից, և ֆինանսական շուկաները օգտագործվում են որպես զենք, դոլարի կայուն դերի հիմքերը արագորեն սպառվում են:

 Չինաստանի և Ռուսաստանի՝ որպես էներգակիրների աշխարհի խոշորագույն ներկրողի և արտահանողի ֆինանսական գործընկերությունը անհրաժեշտ գործիք է նավթային դոլարը վերացնելու համար։ 2015 թվականին Ռուսաստանի և Չինաստանի միջև առևտրի գրեթե 90%-ը դոլարով էր, սակայն մինչև 2020 թվականը երկու եվրասիական հսկաների դոլարային առևտուրը կրկնակի կրճատվեց՝ հասնելով ընդամենը 46%-ի։

Ռուսաստանն առաջնագծում է եղել նաև իր արժութային պահուստներում ԱՄՆ դոլարի մասնաբաժնի կրճատման հարցում:

Ապադոլարիզացիայի մեխանիզմներ են կիրառվում նաև չինական և ռուսական առևտրի միջև՝ երրորդ երկրների հետ ԱՄՆ դոլարի օգտագործումը դադարեցնելու համար. Այս ոլորտում առաջընթաց է նկատվել այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Լատինական Ամերիկան, Թուրքիան, Իրանը, Հնդկաստանը և այլն: Միացյալ Նահանգները տասնամյակներ շարունակ ներարկում է իր դոլարները աշխարհին, և որոշ դեպքերում հոսքը փոխվում է, և դոլարը կտրուկ արժեզրկվում է:

* Ֆինանսական գործարքներ

Swift-ը նախկինում միակ միջազգային վճարային համակարգն էր՝ ամբողջ աշխարհում բանկերի միջև ֆինանսական գործարքներ իրականացնելու համար: Swift-ի իր կենտրոնական դերը կորցրեց, երբ ԱՄՆ-ն այն օգտագործեց որպես քաղաքական զենք: Ամերիկացիները նախ Swift-ից վտարեցին Իրանին և Հյուսիսային Կորեային, իսկ 2014 թվականին Վաշինգտոնը սկսեց սպառնալ Ռուսաստանին համակարգից հեռացնելու համար։ Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում ուժեղացել է Ռուսաստանի դեմ Swift-ը որպես զենք օգտագործելու սպառնալիքը։

Չինաստանը պատասխանեց CIPS-ով, իսկ Ռուսաստանը՝ SPFS-ով, որոնք երկուսն էլ փոխարինեցին Swift-ին: Նույնիսկ մի քանի այլ եվրոպական երկրներ միավորվել են՝ ստեղծելով այլընտրանք Swift-ին, որպեսզի սահմանափակեն Վաշինգտոնի արտատարածքային իշխանությունը և այդպիսով շարունակեն առևտուրը Իրանի հետ: Չինաստանի և Ռուսաստանի նոր ֆինանսական ճարտարապետությունը պետք է ինտեգրվի CIPS-ին և SPFS-ին, որպեսզի դրանք ավելի մատչելի դարձնեն երրորդ երկրների համար: Եթե ​​ԱՄՆ-ը Ռուսաստանին վտարի Swift-ից, ապա անջատումը Swift-ից կուժեղանա.

* Զարգացման բանկեր

 Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ), Համաշխարհային բանկը և ԱՄՆ գլխավորած Ասիական զարգացման բանկը ԱՄՆ տնտեսական քաղաքականության հայտնի գործիքներ են: 2015 թվականին Չինաստանի գլխավորած Ասիական Ենթակառուցվածքի Ներդրումային Բանկի (AIIB) ստեղծումը շրջադարձային պահ է համաշխարհային ֆինանսական ճարտարապետության մեջ, քանի որ ԱՄՆ-ի բոլոր խոշոր դաշնակիցները (բացառությամբ Ճապոնիայի) միացան և գրանցվեցին ԱՄՆ նախազգուշացումների դեմ: Զարգացման նոր բանկը, որը նախկինում հայտնի էր որպես BRICS զարգացման բանկ, մեկ քայլ առաջ գնաց՝ առանձնանալով ԱՄՆ-ի ղեկավարած բանկերից: Եվրասիական զարգացման բանկը և Շանհայի համագործակցության կազմակերպության զարգացման բանկը նույնպես ավելի շատ մեխեր են ԱՄՆ-ի կողմից վերահսկվող զարգացման բանկերի դագաղում:

* Սիներգիկ ազդեցություն

Չինաստանը և Ռուսաստանը նաև ընդլայնել են իրենց վարկանիշային գործակալությունները՝ փոխարինելով Visa-ն և Mastercard-ն իրենց երկրներում:

 Ֆինանսական այս նոր ճարտարապետությունը լրացվում է էներգետիկ և տեխնոլոգիական ոլորտներում համագործակցությամբ, քանի որ ոչ Չինաստանը, ոչ Ռուսաստանը չեն ցանկանում կախված լինել Ամերիկայի առաջատար տեխնոլոգիական ոլորտներից, երբ նրանք շարժվում են դեպի Չորրորդ արդյունաբերական հեղափոխություն:

 Բացի այդ, Չինաստանն ու Ռուսաստանը փորձում են հեռանալ ԱՄՆ-ի գլխավորած տրանսպորտային միջանցքներից։ Չինաստանը տրիլիոնավոր դոլարներ է ներդրել նոր ցամաքային և ծովային միջանցքների համար իր «գոտի և ճանապարհ» նախաձեռնության մեջ, մինչդեռ Ռուսաստանը մշակել է նմանատիպ, բայց ավելի պարզ ծրագիր, որը ներառում է Արկտիկայի զարգացումը որպես ծովային ճանապարհ՝ Չինաստանի հետ համագործակցությամբ: Այս գերժամանակակից ծրագրերի և տրանսպորտային միջանցքների ֆինանսավորումն ու կառավարումը դրական սիներգետիկ ազդեցություն կունենան նոր միջազգային ֆինանսական ճարտարապետության հետագա զարգացման վրա:

 Միացյալ Նահանգները կարող է ավելի շատ պատժամիջոցներ կիրառել՝ ընդդիմանալու բազմաբևեռ միջազգային ֆինանսական ճարտարապետության զարգացմանը, սակայն շարունակական տնտեսական սպառնալիքներն ու հարկադրանքը միայն կբարձրացնեն Միացյալ Նահանգներից անջատվելու պահանջը: Պատժամիջոցների առաջին կանոնն այն է, որ երբ պատժամիջոցներ լինեն, թիրախ երկրները կսովորեն ապրել առանց թշնամական ուժի: Այն, ինչ սկսվեց որպես Վաշինգտոնի թշնամիներին թուլացնելու և մեկուսացնելու փորձ, ի վերջո հանգեցրեց Միացյալ Նահանգների մեկուսացմանը:

Թարգմանությունը պարսկերենից՝ Երվանդ Խոսրովյանի, 20.12.2021 թ.