Bu araştırma 1915 öncesi Sasun Ermenilerine yönelik bir çalışmadır. Ortaçağ’daki tarihi Sasun bölgesi esas alınarak hazırlanan bu çalışmada Sasun’un tarihi bölgelerinin yanı sıra bu bölgelerdeki yerleşim birimlerinin Ermeni nüfusunun yanı sıra köy isimlerine yönelik Ermenice, Kürtçe-Arapça ve Türkçe isimlerine de yer verilmiştir.
“Sasunlular, aileler halinde ayrı evlerde otururlar, bu evler birbirinden o denli uzaktır ki, en güçlü kuvvetli adamlardan biri en yüksek yere çıkıp var gücüyle haykırsa, sesini duyan biri güçlükle çıkar… Beslenmek için ekecekleri tohum pek azdır, bunların başında darı gelir. Darıdan yaptıkları yiyeceğe kıtlık günlerinde “ekmek” diyenler vardır. Sık ağaçlı yerlerde ekim yapar, toprağı çapalayarak kazar ve ayaklarıyla sulama kanalları açarlar. Çıplaklıklarını yün yapağılarla örter ve keçi derisinden yaptıkları çizmeler giyerler. Silah olarak mızrak yapar ve dağlarda gezen vahşi hayvanlardan korunmak için yanlarından ayırmazlar. Ama toprakları düşman saldırısına uğradığında, bu dağlılar, tek vücut olup, prenslerinin yardımına koşarlar, zira prenslerine son derece sadıktırlar…”
Tarihçi Tovma Ardzıruni
Sasun, Mezopotamya ovasının kuzeyinde tipik bir dağ ülkesidir. Bu dağlar arasındaki derin vadilerde yaşayan halklar dağ sıralarını kendilerine sığınak haline getirmiştir. Dereler tarafından yarılmış derin vadilerde ve dağların yamaçlarındaki dar düzlüklerde yaşamını devam ettiren en eski Sasun halklarından biri de Ermenilerdir.
Sasun, 1915 yılı öncesinde Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı bir bölge konumundaydı. Aynı zamanda Ermenilerin ünlü milli destanlarından Sasunitsi Tavit’in temellerinin atıldığı yerdir. Ermeni patriğinin 1913-1915 yılları arasında yaptığı sayımda Sasun’da 156 köy, 127 kilise, 6 manastır, 15 okul ve 2.812 hane olmak üzere toplamda 24.233 Ermeni nüfusu vardı.
BEHCET ÇİFTÇİ/SASUN.ORG
More: http://www.sasun.org/tarih/1915-oncesi-sasun-ermenileri-1-h634.html