Երվանդ Խոսրովյան, 28.09.2022թ.
Հանրապետականները վերադառնում են իրենց արմատներին որպես հակապատերազմական կուսակցություն
Վիետնամի դարաշրջանից ի վեր ամերիկացիները սկսել են հակապատերազմական հռետորաբանություն ակնկալել լիբերալ դեմոկրատներից: Չեղարկել դա:
Սթիվեն Քինզերի կողմից, Թարմացվել է 2022 թվականի մայիսի 26-ին
Քանի որ ամերիկացիներն այժմ տրվում են Ուկրաինայի հանդեպ կրքերին, զարմանալի չէր, որ նախագահ Բայդենն առաջարկեց 33 միլիարդ դոլար արժողությամբ սպառազինություն և այլ օգնություն ուղարկել Ուկրաինայի շրջափալված բանակին: Զարմանալի չէր նաև այն, որ Կոնգրեսը այդ թիվը հասցրեց 40 միլիարդ դոլարի, կամ այն, որ և՛ Սենատը, և՛ Ներկայացուցիչների պալատը ճնշող մեծամասնությամբ կողմ քվեարկեցին: Այնուամենայնիվ, այդ միակողմանի քվեարկության մեջ թաքնված էր ցնցող մի հանգամանք. յուրաքանչյուր «ոչ» ձայնը` 11-ը Սենատում և 57-ը Ներկայացուցիչների պալատում, ստացվել էր հանրապետականից:
Վիետնամի դարաշրջանից ի վեր ամերիկացիները սկսել են հակապատերազմական հռետորաբանություն ակնկալել լիբերալ դեմոկրատներից: Չեղարկել դա: Այս ամսվա քվեարկությունները Վաշինգտոնում ազդարարում են դերի կտրուկ շրջադարձը: Հանկարծ պահպանողական հանրապետականներն են դեմ արտահայտվում ԱՄՆ-ի ներգրավմանը արտաքին պատերազմներում:
Այս ամսվա բանավեճի ընթացքում ամենաշատ հնչող հակապատերազմական ելույթները հնչեցին Կոնգրեսի ծայրահեղ աջ անդամների կողմից: Ֆլորիդայի ներկայացուցիչ Մեթ Գեյցը նման էր վերջին օրերի Ջորջ ՄակԳովերնին, երբ նախազգուշացրեց «վտանգավոր երկկուսակցական կոնսենսուսի մասին, որը մեզ պատերազմի մեջ է դնում Ռուսաստանի հետ. «Ընդամենը մեկ տարի առաջ մենք պարտվեցինք հրացանները թափահարող այծերի հովիվների դեմ պատերազմում։ Հիմա մենք շտապում ենք կռվել մի ազգի դեմ, որն ունի 6000 միջուկային մարտագլխիկ»:
Դեմոկրատական կողմում, ընդհակառակը, ոչինչ չկար, քան զայրույթը, Ռուսաստանի դեմ պախարակելը և ագրեսիվ կրծքավանդակը ծեծելը: Վերմոնտից սենատոր Բեռնի Սանդերսը, ով ինքնակոչ դեմոկրատ սոցիալիստ է, քվեարկել է 40 միլիարդ դոլարի օգտին: Այդպես վարվեցին Նյու Յորքի ներկայացուցիչ Ալեքսանդրիա Օկասիո-Կորտեզը և նրա ծայրահեղական «Ջոկատի» առաջադեմ ընկերները: Նույնիսկ ներկայացուցիչ Բարբարա Լին, ով 2001-ին միակ ձայնը տվեց «ահաբեկչության դեմ համաշխարհային պատերազմ» սկսելուն, աջակցեց դրան: Նա ասաց, որ Ուկրաինային զինելը անհրաժեշտ է, քանի որ ներխուժող ռուսական զորքերը «հանցագործություններ են գործում մարդկության դեմ», իսկ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը «փորձում է ավտոկրատ կառավարություններ ստեղծել ամբողջ աշխարհում»:
Այս սեղանի շրջադարձը գաղափարական իմաստ ունի։ Պահպանողականները բնազդաբար դեմ են Ամերիկայի վերաձեւավորմանն ուղղված սոցիալական ծրագրերին:
Եթե նրանք հետևողական են, քանի որ ցավոք քչերն են, նրանք պետք է նաև դեմ լինեն այլ երկրների ձևավորմանն ուղղված նախագծերին: Դա լիբերալ ուտոպիզմն է, որը ամերիկացիներին ասում է, որ մենք կարող ենք և պետք է փոխենք աշխարհը, ուժգին արձագանքենք մարդկության դեմ հանցագործությունների դեպքում և պայքարենք ցանկացած վայրում ավտոկրատ կառավարությունների առաջացմանը դիմակայելու համար:
Քաղաքական այս շրջադարձի մեջ ամենահետաքրքիրն այն է, որ այն պահպանողական հանրապետականների համար նոր բեկում չէ, այլ ավելի շուտ վերադարձ դեպի նախկին ձևին: Անցած հարյուրամյակի ընթացքում և ավելին հանրապետականները բազմիցս հանդես են եկել որպես հզոր ձայներ և դեմ են արտահայտվել արտասահմանում ԱՄՆ միջամտությանը: Այսօրվա հակապատերազմական հանրապետականները կուսակցությունը հետ են կանչում իր արմատներին:
Ամերիկյան պատմության մեջ ամենահայտնի հանրապետականը՝ Աբրահամ Լինքոլնը, բացահայտորեն դատապարտել է ԱՄՆ-ի կողմից Մեքսիկայի տարածքի բռնագրավումը, երբ նա կոնգրեսական էր 1840-ականներին, նախքան կուսակցության գոյությունը: Կես դար անց հանրապետականները դարձան Հակաիմպերիալիստական լիգայի գլխավոր առաջնորդները: Նրանցից մեկը՝ Մասաչուսեթսի նահանգապետ, Հանրապետական կուսակցության համահիմնադիր Ջորջ Բութվելը, դատապարտեց Ամերիկայի «ագրեսիվ, անհիմն, դաժան պատերազմը» Ֆիլիպիններում և ասաց, որ յուրաքանչյուր երկիր պետք է ազատ լինի ձևավորելու իր կառավարությունը՝ «առանց մեր կողմից որևէ միջամտության նրա խարակտերը փոխելու»։
Իդեալիստ դեմոկրատ Վուդրո Վիլսոնը ներշնչեց հազարամյա ֆանտազիան, որ Միացյալ Նահանգները կարող է ապահովել «արդարության վերջնական հաղթանակը»՝ ստեղծելով «նոր միջազգային կարգ, որի ներքո կգերակայեն բանականությունը և արդարությունը և մարդկության ընդհանուր շահերը»: Վերջում նա՝ բռնգեց ազգայնական ապստամբությունները կես տասնյակ երկրներում և դրանով հող պատրաստեց բոլշևիզմի և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի համար:
Վիլսոնին հաջորդած երեք նախագահներն էլ պահպանողական հանրապետականներ էին, ովքեր կողմնակից էին զսպված արտաքին քաղաքականությանը: Ուորեն Գ. Հարդինգը իր երդմնակալության խոսքում ասաց, որ Միացյալ Նահանգները «չի կարող լինել մշտական ռազմական դաշինքի կողմ» և ավելացրեց. «Մենք չենք ատում. մենք չենք փափագում; մենք չենք երազում ոչ մի նվաճման մասին, ոչ էլ պարծենում զինված հզորությամբ»:
Կալվին Քուլիջը համաշխարհային առաջնորդներին կանչեց Ժնև և առաջարկեց գլոբալ պայմանագիր կնքել ռազմածովային ուժը սահմանափակելու համար, սակայն նրան խոչընդոտեցին նավաշինարարների, մետաղ արտադրողների և զենք արտադրողների կոալիցիան: Հերբերտ Հուվերը 20-րդ դարի բոլոր նախագահներից ամենահակաիմպերիալիստն էր: Նա համարձակվեց ամերիկացիներին ասել, որ արտերկրում շատ մարդիկ համարում են Միացյալ Նահանգները «նոր կայսերական ուժ, որը մտադիր է տիրել այլ մարդկանց ճակատագրերին և ազատություններին», և խոստացավ երբեք «չմիջամտել բռնի ուժով ապահովելու կամ պահպանելու պայմանագրերը մեր քաղաքացիների և օտարերկրյա պետությունների միջև»:
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո սենատոր Ռոբերտ Թաֆթը, որը հայտնի է որպես «Պր. հանրապետական», գլխավորեց ընդդիմությունը ընդդեմ առաջարկվող ռազմական դաշինքին, որը դարձավ Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի կազմակերպություն: «Ռուսաստանը շրջապատող մեծ բանակի ստեղծումը,- նախազգուշացրեց նա,- խախտում է ՄԱԿ-ի կանոնադրության ողջ ոգին»: Նա ասել է, որ ՆԱՏՕ-ի դաշինքը կսկսի «անխուսափելի սպառազինությունների մրցավազք», քանի որ այն «անհրաժեշտ է աշխարհը բաժանել երկու թշնամի ճամբարների»։
Այդ ժամանակից ի վեր, այնպիսի հանրապետական նախագահներ, ինչպիսիք են Ռիչարդ Նիքսոնը, Ռոնալդ Ռեյգանը և Ջորջ Բուշը, բավականություն են ստացել այլ երկրներ ռմբակոծելու և նրանց կառավարությունները տապալելու իրենց կարողություններով:
Դեմոկրատները հաճախ բողոքում էին՝ հորդորելով ավելի շատ դիվանագիտություն և ավելի քիչ շտապել հակամարտությունների մեջ: Այս շրջանը թերեւս շեղում էր։ Պատմությունը և Կոնգրեսում այս ամսվա քվեարկությունները հուշում են, որ պահպանողական հանրապետականները լավագույն խաղաղարարներն են:
Սթիվեն Քինզերը Բրաունի համալսարանի Միջազգային և հանրային կապերի Ուոթսոնի ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող է: