Երվանդ Խոսրովյան, 22 օգոստոսի, 2023թ.
Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն (անցյալ) հինգշաբթի երկու ժամ տևողությամբ հարցազրույց է անցկացրել ուկրաինացի ընդդիմադիր լրագրող Դիանա Պանչենկոյի հետ։ Այն պարունակում էր բազմաթիվ անհայտ տեղեկություններ Ուկրաինայի տարածքում ռազմական հակամարտության սկզբի, ընթացքի և հեռանկարների մասին։
Հարցին, թե ինչու Ռուսաստանը մտավ Ուկրաինա անցյալ տարվա փետրվարին, Լուկաշենկոն պատասխանել է, որ ավելի լավ կլիներ հարցնել Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկիին։ Ուկրաինան արդեն հրետանային ստորաբաժանումներ է տեղակայել ուկրաինա-բելառուսական սահմանին՝ Բելառուսը թիրախավորելու մտադրությամբ։ Ուկրաինան տնտեսական պատերազմ է սկսել նաև Բելառուսի դեմ։
Պատերազմից կարելի էր խուսափել ցանկացած պահի, նույնիսկ հիմա այն կարելի է ցանկացած պահի կասեցնել։ Բելառուսի նախագահն ասել է, որ Վլադիմիր Պուտինը միշտ շատ բաց է եղել լուծումների և փոխզիջումների վերաբերյալ բոլոր առաջարկների համար։
Առաջարկը մերժել է ուկրաինական կողմը՝ նախ նախկին նախագահ Պյոտր Պրոշենկոն, ապա՝ ներկայիս նախագահ Զելենսկին։ Նրա խոսքով, Ռուսաստանը պատրաստ էր կատարել մինսկյան պայմանավորվածությունները, սակայն Ուկրաինան դա չկատարեց ու փչացրեց։
Հարցին, թե ՌԴ նախագահը խնդրե՞լ է Լուկաշենկոյին ճանաչել Ղրիմի միացումը Ռուսաստանին և Աբխազիայի անկախությունը, Բելառուսի ղեկավարն ասել է, որ Պուտինը երբեք նման բան չի խնդրել։ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն ընդգծել է, որ Պուտինը չի խելագարվել և իմպերիալիստական որևէ հավակնություն չի ունեցել ու չունի։ Ռուսաստանի նպատակը Ուկրաինային ստրկացնելը կամ այդ երկրին անկախությունից զրկելը չէ։ Նման շահարկումները անհեթեթություն են։ Սակայն Ուկրաինան միտումնավոր և հաշվարկված բազմաթիվ խնդիրներ է ստեղծում Ռուսաստանի և Բելառուսի համար։
Լուկաշենկոն պնդում էր, որ Պուտինն իրեն երբեք չի խնդրել մասնակցել ուկրաինական պատերազմին, այլ խնդրել է թիկունք կանգնել։ Լուկաշենկոն պնդել է, որ ինքը նախապես տեղյակ չի եղել Պուտինի՝ Ուկրաինա ներխուժելու մասին:
Միակ բանն այն է, որ մի քանի օրից կամ մեկ օր անց մենք հանդիպեցինք Պուտինի նստավայրում և քննարկեցինք ստեղծված իրավիճակը։
Նա ասաց ինձ, և ես առաջին անգամն է, որ կիսվում եմ սա.
«Տե՛ս, Սաշա, իրավիճակն այնպիսին է, որ եթե ինչ-որ բան պատահի (…) և ամեն ինչ կարող է պատահել, կարո՞ղ ես, խնդրում եմ, թիկունք կանգնես»,- շարունակեց Լուկաշենկոն։
Նորությունը, սակայն, այն տեղեկությունն է, որը ցույց է տալիս, թե ինչու Ռուսաստանը չվերցրեց Կիևը անցյալ տարվա մարտին։ Դա ամենևին էլ պայմանավորված չէր ուկրաինական բանակի կողմից քաղաքի արդյունավետ պաշտպանությամբ։ Փոխարենը Պուտինը ձեռնպահ մնաց քաղաքի վրա հարձակվելուց, քանի որ շատերը մտահոգված էին քաղաքացիական անձանց զոհերով: Լուկաշենկոն գրեթե բառացի հիշում է այդ օրերին ՌԴ նախագահի հետ ունեցած զրույցը.
Ես ասացի նրան (Պուտինին). «Պատերազմը պատերազմ է։ Դրան վերջ տալու համար պետք է գրավել թշնամու մայրաքաղաքը»։
Գիտե՞ք, մենք կարող ենք դա անել, Անմիջապես և արագ,- ասաց նա ինձ: Բայց այդ ընթացքում շատ մարդիկ կզոհվեն: Ուկրաինացիները հրթիռահրետանին տեղադրել են քաղաքի փողոցների մեջտեղում՝ տների արանքում։ Նրանք թաքնվում են մանկապարտեզների և հիվանդանոցների հետևում։ Ինչպե՞ս պետք է ռազմական գործողություններ ձեռնարկեմ սրա դեմ: Մենք չենք կարող նրանց նման ազատ կրակել:
Ուստի նա վախենում էր, որ նրանք պետք է կռվեն այնքան ժամանակ, մինչև դպրոցներից և հիվանդանոցներից ոչինչ չմնա, քանի որ ուկրաինացիները թաքնվել են այդ վայրերում։
Կիևի անկման գործողությունը դադարեցվեց, երբ Պուտինը դուրս բերեց ռուսական բանակը Կիևից։ Լուկաշենկոն ընդգծել է, որ դա ոչ մի կապ չունի Զելենսկու և նրա զինվորների քաջության հետ։
Զելենսկին, հավանաբար, պետք է երախտապարտ լինի հրեաներին և կաթոլիկներին, ովքեր երաշխիքներ են տվել Պուտինին, որից հետո էլ նա ձեռնպահ մնաց Կիևի վրա հարձակվելուց և դուրս բերեց իր զորքերը։
«Սա այն ամենն է, ինչ ուզում եմ ասել։ Մնացածը թող Պուտինն ու Զելենսկին անեն»:
Ուկրաինայում միջամտությունից առաջ Ռուսաստանը սխալ գնահատական տվեց իրավիճակին: Սակայն Պուտինն այսօր ուրիշ մարդ է, վերջին ամիսների ու տարիների փորձով՝ դարձել է ավելի իմաստուն ու զգոն, ավելի լավ է մոբիլիզացնում ու կազմակերպում, Պուտինը դարձել է բազմակողմանի մարդ։
Պատերազմի հեռանկարի վերաբերյալ Լուկաշենկոն ասել է, որ Ուկրաինան երկար չի դիմանա։ Ռուսական բանակը վերակառուցվել և վերականգնվել է: Մյուս կողմից, ուկրաինական բանակը կորցրեց ամենաշատ մոտիվացված անձնակազմը։ Ռուսական բանակի կորուստները 1/8 հարաբերակցությամբ է։ Ուկրաինան 45 հազար մարդ է կորցրել միայն «հակահարձակման» արդյունքում։
Լուկաշենկոն զգուշացրել է ուկրաինացիներին.
«Ռուսաստանն այսօր ունի նորագույն սպառազինություն առաջնագծում և բավականաչափ անօդաչու սարքեր ունի իր տրամադրության տակ։ Սա բոլորովին այլ բանակ է։ […] Եվ ամենավտանգավորն այն է, որ նրանք ունեն 250 հազար մարդու ռեզերվ, որոնք հագեցած են ամենաժամանակակից զինատեսակներով։ Քեզ կջախջախեն առաջնագծում, իսկ հետո կկտրեն քո (Ուկրաինայի) մուտքն ու կապը Սև ծովից։ Իսկ պատմության մյուս կողմում՝ արևմուտքում, լեհերը պատրաստվում են։ […] Եվ հետո, լավագույն դեպքում, Ուկրաինայի մի փոքրիկ կտոր կմնա մեջտեղում։ Ուկրաինան, այս Ուկրաինան, այլևս գոյություն չի ունենա»:
Բելառուսի նախագահի խոսքով՝ դա տեղի կունենա, եթե Ուկրաինան հիմա չվերադառնա բանակցությունների սեղանի շուրջ։ Ռուսաստանը բավականաչափ ուժ ունի, և «արևմտյան ոչ մի ուժ» չի կարող Ուկրաինային փրկել այս իրավիճակից։
Լուկաշենկոյի խոսքով՝ բանակցությունները պետք է սկսել առանց նախապայմանների։ Բանակցությունների սեղանի շուրջ ամեն ինչ կարելի է քննարկել: Ռուսաստանը երբեք չի վերադարձնի Ղրիմը: Կասկածելի է նաև, որ Դոնբասում իրավիճակի հետ կապված ինչ-որ բան կփոխվի, սակայն Բելառուսի նախագահն ասել է, որ ամեն ինչ կարելի է քննարկել։
Բելառուսը նույնպես լինելով Ուկրաինայի մերձավոր հարեւանը, պետք է մասնակցի բանակցություններին: