Huma Siddqui, 21 օգոստոսի, 2023 թ.
Երվանդ Խոսրովյան
Հայաստանին զենք վաճառելու և Հունաստանի հետ ռազմավարական գործընկերությունը ընդլայնելու Հնդկաստանի որոշումը դիտվում է որպես ուղղակի մարտահրավեր այդ երկրների (Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Պակիստանի,-Ե.Խ.) համար։
Հայաստանի և Հունաստանի հետ Հնդկաստանի աճող կապերը անհանգիսացնում է Թուրքիային, Ադրբեջանին և Պակիստանին: Այս երեք երկրներն աշխատում են միասին՝ ուժեղացնելու իրենց ռազմական կարողությունները և հակազդելու Հնդկաստանի ազդեցությանը Մերձավոր Արևելքում և Կենտրոնական Ասիայում:
Հայաստանին զենք վաճառելու և Հունաստանի հետ ռազմավարական գործընկերությունը ընդլայնելու Հնդկաստանի որոշումը դիտվում է որպես ուղղակի մարտահրավեր այս երկրների համար։ Հայաստանը Ռուսաստանի ավանդական դաշնակիցն է, իսկ Հունաստանը՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ։ Ամրապնդելով իր կապերն այս երկրների հետ՝ Հնդկաստանը հզոր ուղերձ է հղում Թուրքիայի գլխավորած ոչ պաշտոնական եռյակին։
Հայաստանի և Հունաստանի հետ կապերի աճը նաև տարածաշրջանում իր գործընկերային հարաբերությունները դիվերսիֆիկացնելու Հնդկաստանի ավելի մեծ ռազմավարության մի մասն է, քանի որ երկիրն այլևս բավարարված չէ իր ավանդական դաշնակիցներով, ինչպիսիք են Ռուսաստանը և Իրանը: Այժմ նա ձգտում է նոր գործընկերային հարաբերություններ կառուցել իր շահերը կիսող երկրների հետ, ինչպիսիք են Հունաստանը և Հայաստանը:
Հնդկաստանը եւ Հայաստանը
Հայաստանի հետ հարաբերությունները կայուն աճում են այն բանից հետո, երբ երկու երկրները հաստատեցին դիվանագիտական հարաբերություններ 1992 թվականին: 2019 թվականին Հնդկաստանը և Հայաստանը ստորագրեցին Համապարփակ ռազմավարական գործընկերության համաձայնագիր, որը հանգեցրեց համագործակցության ընդլայնմանը այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են առևտուրը, ներդրումները, պաշտպանությունը և մշակույթը: Հնդկաստանը նույնպես ռազմական օգնություն է ցուցաբերում Հայաստանին, որը հակասում է Ադրբեջանին:
Հնդկաստանը եւ Հունաստանը
Վերջին տարիներին Հունաստանի հետ հարաբերությունները նույնպես աճում են։ 2020 թվականին երկու երկրները ստորագրեցին ռազմավարական գործընկերության համաձայնագիր, որը հանգեցրեց համագործակցության ընդլայնմանը այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են պաշտպանությունը, առևտուրը և էներգետիկան: Հնդկաստանը նաև ռազմական օգնություն է ցուցաբերում Հունաստանին, որը հակասում է Թուրքիային:
Երեք երկրները, ամենայն հավանականությամբ, կցնցվեն Հայաստանի և Հունաստանի հետ Հնդկաստանի աճող կապերի պատճառով: Դաշինքն արդեն իսկ բախվում է մարտահրավերների ներսից, քանի որ Թուրքիան և Ադրբեջանը հակասություններ են ունեն Արևելյան Միջերկրական ծովի հարցում: Հնդկաստանի քայլը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի կսրի հարաբերությունները դաշինքի (Թուրքիայի, Ադրբեջանի և Պակիստանի,- Ե.Խ.) ներսում և կարող է հանգեցնել տարածաշրջանում լարվածության աճի:
Սակայն Հնդկաստանը ագրեսիվ կերպով չի հակադրվում այդ երկրներին։ Փոխարենը ավելի նուրբ մոտեցում է ցուցաբերում՝ հերթով կապեր հաստատելով նրանց հետ: Այս մոտեցումը, ամենայն հավանականությամբ, ավելի արդյունավետ կլինի երկարաժամկետ հեռանկարում, քանի որ ավելի կդժվարացնի նրանց միավորումը Հնդկաստանի դեմ:
Հնդկաստանը նույնպես շահում է այն փաստից, որ դաշինքը մոնոլիտ դաշինք չէ։ Դաշինքի ներսում կան կարծիքների տարաձայնություններ, և Հնդկաստանը շահագործում է այդ տարբերությունները՝ ի շահ իրեն: Օրինակ, Հնդկաստանը կարողացել է ավելի սերտ կապեր հաստատել Հունաստանի հետ, չնայած Հունաստանը ՆԱՏՕ-ի անդամ է, որը Թուրքիայի գլխավոր դաշնակիցն է:
Հայաստանի, Հունաստանի և Իրանի հետ անաղմուկ, բայց կայուն կապեր հաստատելու Հնդկաստանի ռազմավարությունը խելացի քայլ է։ Դա ռազմավարություն է, որը, ամենայն հավանականությամբ, շահաբեր կլինի գալիք տարիներին:
Ահա մի քանի լրացուցիչ կետեր, որոնք պետք է հաշվի առնել.
Հայաստանի և Հունաստանի հետ Հնդկաստանի աճող կապերը վկայում են նաև միջերկրածովյան տարածաշրջանում նրա աճող ռազմավարական շահերի մասին։ Տարածաշրջանը գնալով ավելի կարևոր է դառնում Հնդկաստանի էներգետիկ անվտանգության համար, քանի որ այն նավթի և գազի հիմնական աղբյուրն է: Հնդկաստանը նաև ձգտում է ընդլայնել իր առևտրային և ներդրումային կապերը տարածաշրջանի հետ:
Հայաստանի և Հունաստանի հետ Հնդկաստանի կապերը նաև տարածաշրջանում Չինաստանի աճող ազդեցությանը դիմակայելու միջոց են։ Չինաստանը ընդլայնում է իր տնտեսական և ռազմական ներկայությունը Միջերկրական ծովի տարածաշրջանում, և Հնդկաստանը ձգտում է հավասարակշռել Չինաստանի ազդեցությունը:
Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի և Հունաստանի հետ Հնդկաստանի աճող կապերը նշանակալի զարգացում են, որը, հավանաբար, մեծ ազդեցություն կունենա տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքականության վրա։ Հայաստանի, Հունաստանի և Իրանի հետ Հնդկաստանի աճող կապերը նրա աշխարհաքաղաքական առաջնահերթությունների փոփոխության նշան են։ Հնդկաստանն այլևս չի բավարարվում տարածաշրջանում պասիվ խաղացող լինելուց: Այն այժմ ակտիվորեն ձգտում է ընդլայնել իր ազդեցությունն ու հետքը ողջ աշխարհում: Սա, հավանաբար, կհանգեցնի որոշակի բուռն աշխարհաքաղաքականության տարածաշրջանում գալիք տարիներին:
փորձագիտական տեսակետ
Դեսպան Անիլ Անիլ Տրիգունայատը Financial Express Online-ի հետ կիսում է իր տեսակետները վարչապետ Մոդիի Հունաստան կատարելիք այցի վերաբերյալ՝ ասելով.
«Դա իսկապես չափազանց կարևոր այց է Հունաստան վարչապետ Նարենդրա Մոդիի կողմից, որն անբացատրելիորեն տեղի է ունենում տիկին Գանդիի 1983 թվականի դադարից չորս տասնամյակ անց: Բարեբախտաբար, հաշվի առնելով պատմական և քաղաքակրթական կապը, մենք ունեցել ենք այլ բարձր մակարդակի փոխանակումներ, այդ թվում՝ նախագահներ Պրանաբ Մուկերջիի և Ռամ Նաթ Կովինդի հետ։
Այնուամենայնիվ, «փոխանակումները վերջին տարիներին հասել են լավ ինտերակտիվ հաճախականության, մասնավորապես նախարարների մակարդակով և անվտանգության ու պաշտպանության ոլորտներում»։
«Ավելին, Շվեդիան միշտ աջակցել և կիսել է Հնդկաստանի մտահոգությունները՝ սկսած մեր միջուկային փորձարկումներից, որտեղ Հունաստանը ստորագրեց պաշտպանական համագործակցության համաձայնագիր՝ չնայած արևմտյան պատժամիջոցներին», – ասում է նա:
Կաշմիրի եւ Պակիստանի կողմից ահաբեկչության հովանավորման խնդիրը
Նրա կարծիքով, Քաշմիրի և Պակիստանի կողմից հովանավորվող ահաբեկչության հարցում Աթենքը կանգնել է Հնդկաստանի կողքին։ Հունաստանը նաև ավելի մեծ հնդկական ներդրումներ է փնտրում և կարող է օգնել ԵՄ-ի հետ Ազատ առևտրի գոտու կառավարմանը:
Ինչու՞ է Հունաստանը կարեւոր Հնդկաստանի համար
Նրա խոսքով, «Հունաստանը միջերկրածովյան տերություն է և այն լավ տեղավորվում է Հնդկաստանի ծովային ռազմավարության և համագործակցության մեջ՝ սկսած ածխաջրածիններից, նավագնացությունից մինչև անվտանգություն: Հետևաբար, այս հարաբերությունն ունի բազմակողմ հնարավորություններ են տալիս, այդ թվում՝ պայքարելու որոշ ոչ այնքան բարեկամական ուժերի վնասակար ազդեցության դեմ»: