Երկար ժամանակ է սանձը ձեռքից ելել է. Արևմուտքը կորցնում է իշխանությունը (Ջոզեֆ Բայդեն ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովում, Մադրիդ, 29 հունիսի, 2022 թ.)
Իրենց տնտեսական պատերազմով արևմտյան պետություններն ավելի ու ավելի են մեկուսանում։ Համաշխարհային հարավում աճում է դիմադրությունը
Սեվիմ Դագդելենի կողմից (Tageszeitung junge Welt)
Երվանդ Խոսրովյան
Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ առճակատման ժամանակ Բայդենի վարչակազմը փորձում է ստեղծել նեոգաղութային ճնշումների աշխարհ՝ կանխելու իր հեգեմոն կարգավիճակի կորուստը։
Այս ջանքերի ներկայիս արտահայտությունն է ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների խիստ պահանջները գլոբալ հարավի երկրներին՝ մասնակցելու Ռուսաստանի դեմ տնտեսական պատերազմին և զենք մատակարարելու ուկրաինական պրոքսի պատերազմին։
Գրեթե հուսահատորեն, այստեղ փորձ է արվում վերականգնել քվազի-գաղութատիրական ստրկության հարաբերությունները՝ դիմադրելու նվազող աշխարհը:
Բայց այնտեղ (գլոբալ հարավի) գտնվող երկրների ու մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը չի հետևում ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի երկրների ընթացքին։ Աշխարհի բոլոր երկրների երեք քառորդը հեռու է մնում Վաշինգտոնի կողմից գերմանական հողի վրա գործարկված «Ռամշտեյնի ձևաչափից», որի շրջանակներում համաձայնեցված և համակարգված են զենքի մատակարարումները Ուկրաինա: Աշխարհի բնակչության 87 տոկոսն ապրում է գլոբալ հարավի երկրներում, որոնք հրաժարվում են միանալ Ռուսաստանի դեմ տնտեսական պատերազմին և Ուկրաինայում ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցչական պատերազմին:
Այստեղ Արևմուտքը դեմ է մնացած աշխարհին. Ժնևում ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհուրդը արդեն քվեարկեց մի բանաձևի շուրջ, որը դատապարտում է ապօրինի միակողմանի պատժամիջոցները որպես մարդու իրավունքների խախտում: Բանաձևն ընդունվեց 33 կողմ, 13 դեմ և մեկ ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ։ Ինչպես և սպասվում էր, տեքստին դեմ արտահայտվող երկրները ներառում էին ԱՄՆ-ն և ՆԱՏՕ-ի մի քանի անդամներ, այդ թվում՝ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, Բելգիան, Չեխիան, Ֆինլանդիան և Գերմանիան, ինչպես նաև Ուկրաինան և Վրաստանը:
Գլոբալ հարավը միավորված է տնտեսական պատժամիջոցների կործանարար քաղաքականության դեմ՝ այնպիսի երկրների հետ, ինչպիսիք են Չինաստանը, Հարավային Աֆրիկան, Հնդկաստանը, Բանգլադեշը, Արգենտինան, Բոլիվիան, Չիլին, Կուբան, Բենինը, Գամբիան, Մալավին, Մալայզիան և Վիետնամը: A/HRC/52/L.18 բանաձևն ընդգծում է, որ միակողմանի հարկադրանքի միջոցները, օրենքները և երկրորդական պատժամիջոցները հակասում են միջազգային իրավունքին, նորմերին և սկզբունքներին և ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը: Տեքստը «մեծ մտահոգություն» է հայտնում մարդու իրավունքների, այդ թվում՝ զարգացման իրավունքի վրա պատժամիջոցների բացասական ազդեցության վերաբերյալ։ Պետություններին կոչ է արվում «այլևս չընդունել, չպահպանել, չկիրառել կամ չհետևել միակողմանի հարկադրական միջոցներին (…), մասնավորապես, չընդունել արտատարածքային ազդեցություն ունեցող հարկադրական միջոցները»: ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի կողմից սահմանված միակողմանի պատժամիջոցները դիտվում են որպես հարձակում ընդդեմ «պետությունների ինքնիշխան հավասարության» և ներքին գործերին չմիջամտելու սկզբունքներին։ Ապրիլի 3-ին ընդունված բանաձևը դատապարտում է պատժամիջոցների կիրառումը որպես «մեխանիզմ», որն օգտագործվում է հատկապես թույլ զարգացած և զարգացող երկրների դեմ՝ «կանխելու նրանց սեփական քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական համակարգերն ազատորեն իրացնելու իրավունքը»։ Ի լրումն ԱՄՆ տնտեսական պատերազմին ակտիվ դիմադրության, կա նաև իրական փախուստ ԱՄՆ դոլարից՝ որպես համաշխարհային առևտրային արժույթ: Արագ զարգացումով ավելի ու ավելի շատ երկրներ ամբողջ աշխարհում որոշում են ապադոլարացնել իրենց առևտրային հարաբերությունները և այդպիսով կրճատել ԱՄՆ-ի հնարավորությունը՝ շարունակելու ֆինանսավորել իր և իր ներկայացուցչական պատերազմները անհիմն դոլար տպելու միջոցով:
Գանայի նախկին նախագահ Կվամե Նքրումահը նեոգաղութատիրությունը նկարագրում է որպես հետգաղութային պետության համակարգային խնդիր՝ համեմատած նախկին եվրոպական գաղութային կայսրությունների հետ։ Ըստ Նքրումահի՝ նախկին գաղութները անկախության են հասել տեսականորեն և ձևով, բայց իրականում ինքնիշխանություն ձեռք չբերելով։ Եվ մենք տեսնում ենք, թե ինչպես է 21-րդ դարում շարունակվում փորձեր արվել կազմակերպելու հատկապես Աֆրիկյան մայրցամաքի նեոգաղութային հպատակությունը. լինի դա արևմտյան կորպորացիաների կողմից հումքի անխիղճ շահագործման, թե ֆինանսական կազմակերպությունների հզորության միջոցով, որոնք որոշում են աֆրիկյան երկրների ճակատագիրը՝ ի վնաս իրենց:
Գլոբալ հարավի պետությունների կոլեկտիվ և ինքնավստահ հրաժարումը Ուկրաինայում արևմտյան պրոքսի պատերազմին մասնակցելուց, ցույց է տալիս, որ այս համակարգը գնալով փլուզվում է։ Չինաստանի արագ վերելքը, Հնդկաստանի կամ Բրազիլիայի նման երկրների զարգացումները և հարավի երկրների համագործակցության ու ինտեգրման ընդլայնումը պարզ են դարձնում, որ բազմաբևեռ աշխարհ տանող ճանապարհն անշրջելի է, նույնիսկ եթե այն դեռ պետք է դիմակայի ՆԱՏՕ-ի երկրների կառավարությունների ճնշմանը: