Երվանդ Խոսրովյան, 25 մարտի, 2023թ.

Հայաստանը վավերացնում է ՄՔԴ (Միջազգային քրեական դատարան)-ի անդամակցության փաստաթուղթը: Անդամակցություն մի կառույցի, որը աշխատում ուղղակի քաղաքական պատվերներով: Կառույց որին չեն միացել ԱՄՆ, Ռուսաստան, Չինաստան և շատ այլ երկրները: Որոշ անդամացած երկրներ հետակայում հրաժարվել են անդամակցությունից:

ՄՔԴ-ը հիմնականում կարող է քննարկել և պատասխանատվության ենթարկել միայն իր անդամ երկրների կողմից խախտվող դրույթդները: Քանի որ Ադրբեջանը և Թուրքիան ՄՔԴ-ի անդամ չեն, նրանց կողմից ցանկացած հանցագործություն կմնա անպատիժ, սակայն նրանք կարող են Հայաստանի դեմ բողոքել և դատարանը ստիպված է լինելու Հայաստանի կողմից խախտված դրույթները քննության առնել:    

ԱՄՆ կառավարությունը ՄՔԴ-ի կանոնադրությունը ստորագրել է 2000 թվականին, սակայն ստորագրության հետկանչումը թույլատրելի է հայտարարել։ Բիլ Քլինթոնը հայտարարել է, որ չի ցանկանում վավերացնել Հռոմի ստատուտը, քանի դեռ Միացյալ Նահանգներին բավարար հնարավորություն չի տրվել վերանայելու Միջազգային քրեական դատարանը և դրա գործունեությունը ավելի երկար ժամանակահատվածում։

ԱՄՆ իշխանություններին արգելված է համագործակցել դատարանի հետ։ Բացի այդ, բոլոր պետությունները, որոնք ՆԱՏՕ-ի անդամ չեն և վավերացնում են կանոնադրությունը, կարող են դադարեցվել ԱՄՆ ռազմական օգնությունը:

2018 թվականի սեպտեմբերին ՄՔԴ-ի գլխավոր դատախազ Ֆաթու Բենսուդայի խնդրանքով ԱՄՆ զինված ուժերի և ԱՄՆ հետախուզական մարմինների Աֆղանստանում հնարավոր պատերազմական հանցագործությունների վերաբերյալ քննություն սկսելու պատճառով,

ԱՄՆ-ը հայտարարեց, որ ԱՄՆ քաղաքացիների նկատմամբ հետաքննության համար, ՄՔԴ-ի դատավորների և դատախազների նկատմամբ ֆինանսական պատժամիջոցներ կկիրառվի,  ԱՄՆ մուտքի արգելք կդրվի, ընդհուպ մինչև ՄՔԴ դատավորներն ու դատախազները ԱՄՆ քրեական արդարադատության մարմինների կողմից պատասխանատվության կենթարկվեն:

  2019 թվականի մարտին Միացյալ Նահանգներն առաջին անգամ կիրառեց սպառնացող պատժամիջոցներ, մուտքի արգելքներ սահմանեց և չեղյալ համարեց տրված արտոնագրերը։ 2020 թվականի հունիսին ԱՄՆ նախագահ Թրամփը հաստատել է ԱՄՆ մուտք գործելու արգելքները և ֆինանսական պատժամիջոցները ՄՔԴ պաշտոնյաների դեմ, ովքեր հետաքննում են ամերիկացի զինվորներին՝ առանց Վաշինգտոնի համաձայնության։

2021 թվականի ապրիլի սկզբին այդ պատժամիջոցները չեղարկվեցին ԱՄՆ նոր նախագահ Ջո Բայդենի կողմից։

Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը, Հնդկաստանը, Իրաքը, Իրանը, Իսրայելը, Կուբան, Հյուսիսային Կորեան, Պակիստանը, Ռուսաստանը, Սիրիան, Սաուդյան Արաբիան, Սուդանը և Թուրքիան չեն վավերացրել Հռոմի ստատուտը ։ Չեխիան, որը երկար ժամանակ ընդդիմանում էր վավերացմանը, այն իրականացրեց 2008 թվականի հոկտեմբերին՝ ԵՄ Խորհրդում իր նախագահության նախաշեմին:

2013-ին Աֆրիկյան միությունը մեղադրեց ՄՔԴ-ին ռասայական չափանիշների հիման վրա հանցագործներին միակողմանի հետապնդելու մեջ՝ « միտեսակ ռասայական ատելության նման մի բան»: Մինչ այդ Քրեական դատարանը գործեր էր բացել միայն աֆրիկացիների դեմ։ 

Իրավապաշտպան կազմակերպությունները նույնպես քննադատում են քրեական դատարանի անարդյունավետությունը։ Մասնավորապես, նրանք իրենց քննադատությունը հիմնավորում են նրանով, որ ոչ պետական ​​կողմերը, որոնցում տեղի են ունենում մարդու իրավունքների խախտումներ, կարող են կանխել քրեական դատավարությունը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական ​​անդամներից մեկի աջակցությամբ։

Բացի այդ, որոշ ամենաազդեցիկ պետությունները, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում վետոյի իրավունքներ ունեցող Չինաստանը, Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը, չեն վավերացրել քրեական դատարանի կանոնադրությունը։

Քննադատության մեկ այլ կարևոր կետը վերաբերում է գործերի ընտրությանը, որոնք հիմնականում գալիս են Աֆրիկայից, մինչդեռ ավելի հզոր պետությունների քաղաքացիները վախենալու քիչ բան ունեն:

Հետ կանչումը հնարավոր է Հռոմի ստատուտի կանոնադրության 127-րդ հոդվածի համաձայն, սակայն ուժի մեջ կմտնի միայն ՄԱԿ-ի Գլխավոր քարտուղարին պաշտոնական ծանուցումից մեկ տարի անց:

Աֆրիկյան երեք պետությունները՝ Բուրունդին, Հարավային Աֆրիկան ​​և Գամբիան հայտարարել են իրենց դուրս գալու մասին 2016թ.

Հարավաֆրիկյան Հանրապետության արդարադատության նախարար Մայքլ Մասութան հիմնավորել է իր երկրի հեռանալու ցանկությունը՝ ասելով, որ ՄՔԴ-ի գործողությունները խախտում են միջազգային քաղաքականության մեջ ընդունված օրենքը, որը դիվանագիտական ​​անձեռնմխելիություն է շնորհում այլ պետությունների ղեկավարներին, քանի դեռ նրանք պաշտոնավարում են։ Անձեռնմխելիության այս իրավունքը վավեր ազգային օրենսդրություն է և հակասում է Հռոմի կանոնադրությանը:

2015-ին ՄՔԴ-ն հրամայեց Հարավային Աֆրիկային ձերբակալել Սուդանի նախագահ Օմար ալ-Բաշիրին, ով գտնվում էր Հարավային Աֆրիկայում որպես պետության հյուր։

Բուրունդին առաջին անդամ երկիրն էր, որը դուրս եկավ 2017 թվականի հոկտեմբերի 27-ից:

  Բուրունդիայի կառավարությունը պնդում էր, որ ՄՔԴ-ն իր հետաքննություններում միակողմանի թիրախավորում էր աֆրիկացիներին (այդ ժամանակ ՄՔԴ-ի տասը պաշտոնական հետաքննություններից ինը աֆրիկյան երկրների դեմ էին): ՄՔԴ-ի խոսնակներն ասացին, որ ՄՔԴ-ի հետաքննությունը Բուրունդիայի կառավարության դեմ մարդկության դեմ հանցագործությունների համար, այնուամենայնիվ, կշարունակվի, և որ Հռոմի ստատուտի կանոնադրության 127-րդ հոդվածը Բուրունդին պարտավորեցնում է համագործակցել քննիչների հետ:

2017 թվականի հունվարի վերջին Աֆրիկյան միությունը քննարկեց ՄՔԴ-ից կոլեկտիվ դուրս գալու մասին, սակայն միաձայն կոնսենսուս չգտավ: Այնուամենայնիվ, որոշ աֆրիկյան պետություններ, ներառյալ Նամիբիան, դեռ մտածում են հեռանալու մասին:

Ֆիլիպինները 2018 թվականի մարտի 14-ին Ռոդրիգո Դուտերտեի նախագահության օրոք հայտարարեցին, որ դուրս են գալու Միջազգային քրեական դատարանից այն հիմքով, որ ՄՔԴ-ն օգտագործվում է որպես «քաղաքական գործիք Ֆիլիպինների դեմ»:  Այնուամենայնիվ, հրաժարականը, համաձայն Հռոմի կանոնադրության 127-րդ հոդվածի 1-ին կետի, ուժի մեջ է մտել միայն 2019 թվականի մարտի 17-ին:

ՄՔԴ-ի անդամ երկրներ են տասնյակ կղզիակ երկրներ, որոնց բնակչության թիվը 10 հազարից մինչ 50 հազարի հազիվ է հասնում: Ուղղակի ևական և ֆորմալ անդամակցության քանակ են արձանագրել: Սկզբից անդամակցած երկրների զգալի մաս հետաակայում  անդամակցությունից հրաժարվել են:

ԱՄՆ-ըն պատերազմական հանցագործությունների մեշ ամենաշատ մեղադրվողներից պետք է լիներ, սակայն ոչ միջազգային հանրություն կոչվածը, ոչ էլ ՄՔԴ-ը իրավունք չունեն նրանց նկատմա հետաքննություն անցկացնել:

Ահա այսպիսի մի կառույցի է անդամակցում Հայաստանը, որը ապագայում ավելի շատ հենց ինքն է պատասխանատվության ենթարկվելու այդ կառույցի կողմից՝ Ադրբեջանի կամ Թուրքիայի կողմից ենթադրյալ բողոքների հիման վրա: ՄՔԴ-ի անդամակցությունը անդամ երկրին պարտավորեցնում է իրենց տարածքում գտնվող պետական պաշտոնյաներին, որոնք ՄՔԴ-ի լողմից քրեական հետապնդման են ենթակա, ձերբակալել և նհանձնել ՄՔԴ-ին:

Ռուսաստանի նախագահից սկսած մինչև Իրանի պամտոնյաներից ոմանք, հեղափոխության պահապանների կորպուսի ղեկավարներից շատերը նույնպես պատժամիջոցների տակ են: Ըստ ՄՔԴ-ի կանոնադրության, այդ անձինք Հայաստան հայտնվելիս, ՀՀ իշխանությունները պարտավոր կլինեն նրանձ հանձնել ՄՔԴ: ևվ դա կլինի Հայաստանի կործանումը:

Schreibe einen Kommentar

Deine E-Mail-Adresse wird nicht veröffentlicht. Erforderliche Felder sind mit * markiert